• Web sitemizin içeriğine ve tüm hizmetlerimize erişim sağlamak için Web sitemize kayıt olmalı ya da giriş yapmalısınız. Web sitemize üye olmak tamamen ücretsizdir.
  • Sohbetokey.com ile canlı okey oynamaya ne dersin? Hem sohbet et, hem mobil okey oyna!
  • Soru mu? Sorun mu? ''Bir Sorum Var?'' sistemimiz aktiftir. Paylaşın beraber çözüm üretelim.

13 Yıldızları tanıma

Sentinus

MFC Üyesi
Üyelik Tarihi
27 Ağu 2013
Konular
3,490
Mesajlar
10,553
MFC Puanı
7,510
Yıldızları tanımak için özel bir çaba gerekmektedir. Tanıma için bize öncelikli olarak gereken bir yıldız diyagramıdır. Basit bir yıldız diyagramı almanak içinde yer almaktadır. 266 ve 267 sayfalarda üç adet diyagram vardır.Bunlar kuzey yıldızları, güney yıldızlar ve ekvator yıldızları diyagramlarıdır.

image001.gif


Yıldız tanıma için pratik bir yöntem de yıldız bulucu kullanmaktır.Star finder denen bir set diskten oluşan aparat ile yıldızın yaklaşık kerteriz ve yükselimi elde edilir.


Ayrıca yaklaşık konum,yükselim ve kerteriz kullanılarak kosinüs formülleri ile yaklaşık SHA ve dec.elde edilerek görünen yıldızın hangisi olduğu bulunabilir.
13.1 Yıldız diyagramları:

Kuzey ve güney yıldızları diyagramlarında bir daire çevresinde 0 ° den itibaren yıldız saat açısı yeralmaktadır.Dairenin merkezi ise declination=90 ° yi göstermektedir ve kuzey diyagramında burada Polaris yer almaktdır.Bu noktadan çevreye doğru büyüyen daireler halinde declination daireleri bulunur. Bu diyagramların içine yıldızın SHA ve dec. Esas alınarak yıldızlar yerleştirilir.Şekil 13-1
Ekvator yıldız diyagramı ise dikdörtgen bir şekil içinde gösterilmiştir. Şeklin alt ve üstünde SHA ve yanlarında dec.değerleri yer alır.Şekil 13-2
Bu diyagramdaki SHA ve dec.değerleri esasında bir yıldız için günlük sayfalarda ve 268-273.sayfalardaki yıldızlar tablosunda gösterilmektedir.Ancak diyagramda birbirlerine göre konumları yer almaktadır.Yıldız bulma işleminde en önemli nokta her zaman kolaylıkla bulabileceğimiz bir yıldızı tanımaktır. Kuzey yıldızları için kullanılan en geçerli yöntem 7 şer yıldızdan oluştuğu söylenen Büyük ayı ve Küçük ayı (Ursa major ve Ursa minor)takım yıldızlarını tanımaktır. Dört adet yıldızları bir dörtgen meydana getiren ayı takım yıldızlarında kuyruk denen kısımda üçer yıldız daha vardır. Bu şekillere daha çok cezve benzetmesi yapılır.
image002.gif

Kuzey ve güney yarı kürede bütün yıldızlar gök kutup noktası etrafında döner. Bunu kuzey yarı kürede anlamak daha kolaydır. Bütün yıldızlar kutup noktasını işaretleyen Polaris etrafında döner. Polaris yıldızı gökyüzünde sabit bir konumda kalır. Kuzey yıldızları diyagramını merkez etrafında yeterince döndürürseniz gördüğünüz gök yüzüne benzediğini farkedeceksiniz.


image004.jpg

Dubhe (2.0 kadir) ve Merak (2.4 kadir) yıldızlarının yıldız saat açıları (SHA) 194 ° olup büyük ayı takım yıldızının yıldızlarıdır. Şekil 13-1. Bu iki yıldızın tanınması önem kazanır. Dubhe ve Merak yıldızı bir çizgi ile birleştirilip aralarındaki mesafenin 7 katı kadar uzatırsak bu çizgi Polaris ile kesişir.
13.2 Hesaplama ile yıldız tanımlama:

Bir yıldızı tanımlamak için en etkili yöntemlerden biri görünen yıldızın kerteriz ve yüksekliğini ölçmek ve bu verileri kullanarak yıldızın SHA ve declination değerini bulmaktır. Bulunan bu değerlerle gözlemin yapıldığı gün sayfasına veya yıldızlar tablosuna gidilerek yıldız tanımlanır.
image006.gif

Bu işlem için iki yol vardır.Birinci yol kısa cetvel yöntemidir.HO-214 te her enlem için ayrılan sayfanın sonunda iki sayfa halinde yıldız tanıma tablosu (Star identification table) yer almaktadır. Bu tabloya enlem,yükselim ve azimut ile girilir declination ve H.A. elde edilir. Azimut değerine göre HA kullanılır, LHA bulunur ve buradan gözlem zamanı için SHA tesbit edilir. Bulunan SHA ve dec. ile almanaktan yıldız tanımlanır.


İkinci yol ise kosinüs teoremini kullanmaktır.Bu maksatla hazırladığım bir örnek şöyledir.
ÖRNEK:DR.konumu Lat 38 ° 15'N ve Long 15 ° 24'W tir.9 Mayıs 1996 günü UT 20 h 45 m 12 s zamanında bir yıldızdan yükselim 42 ° 58',8 ve pusula ile alınan hakiki kerteriz 099 ° bulunmuştur. Gözlem hangi yıldızdan yapılmıştır. Mevki hattını çizin.
Görüldüğü gibi gözlem yapılırken uygun olan herhangi bir yıldız seçilmiş ve gözlem yapılmıştır. Önce yıldız tanımlanacak ve daha sonra gözlem değerleri kullanılarak yeniden çözüm yapılarak mevki hattı çızılecektir.
Cos(90 ? dec)=Cos(90 ? lat)*Cos(90 ? Ho)+Sin(90 ? lat)*Sin(90 ? Ho)*CosAz
Sin.dec=Sin.lat*Sin.Ho+Cos.lat*Cos.Ho*Cos.Az formülüne yaklaşık değerleri koyalım;
Sin.dec=Sin.38 ° *Sin.43 ° +Cos.38 ° *Cos.43 ° *Cos.99 °
Sin.dec=0,329724
Dec=N19 ° 15',1 bulunur.
t için kosinüs teoreminden;
Cos(90 ? Ho)=Cos(90 ? lat)*Cos(90 ? dec)+Sin(90 ? lat)*Sin(90 ? dec)*Cos.t ve buradan;
Cos.t=(Sin.Ho ? Sin.lat*Sin.dec)/Cos.lat*Cos.dec
Cos.t=(Sin.43 ° ? Sin.38 ° *Sin.19 ° )/(Cos.38 ° *Cos.19 ° )
Cos.t=0,646319 t=49 ° 44' E olduğundan LHA=360 ? t=310 ° 16'
LHA 310 ° 44' 20 h için GHA? 167 ° 54',5
Long 015 ° 24'(W) 45 m 12 s için fark 011 ° 10',9
GHA* 326 ° 08' 20 h 45 m 12 s GHA? 179 ° 14',4
GHA? 179 ° 14',4
SHA 146 ° 53',6
SHA 146 ° 53',6 ve declination N19 ° 15',1 için almanak 9 Mayıs sayfasında en yakın değer olarak Arcturus bulunur.Şimdi mevki hattı çözümünü yapalım.
20 h için GHA? 167 ° 54',5
45 m 12 s için fark 011 ° 10',9
20 h 45 m 12 s GHA? 179 ° 14',4
SHA 146 ° 07',2
GHA* 325 ° 21',6
Long 015 ° 24'(W)
LHA 309 ° 57',6
Dec N19 ° 12',1 kosinüs formülü ile Hc hesaplanır.
Sin.Hc=Sin.38 ° 15'*Sin.19 ° 12',1 +Cos.38 ° 15'*Cos.19 ° 12',1 *Cos.309 ° 57',6
Sin.Hc=0,6190939*0,328894+0,7853169*0,944366*0,642252
Sin.Hc=0,679928 Hc=42 ° ,838=42 ° 50',3
Hc=42 ° 50',3
Cos.Az=(Sin.dec ? Sin.lat*Sin. Hc)/Cos.lat*Cos.Hc
Cos.Az=(Sin.19 ° 12',1 ? Sin.38 ° 15'*Sin.42 ° 50',3)/(Cos.38 ° 15'*Cos.42 ° 50',3)
Cos.Az=(0,328894 - 0,420941)/0,575853
Cos.Az= - 0,092047/0,5754853= - 0,15984572
Az=99 ° ,19=099 °
Ho 42 ° 58',8
Hc 42 ° 50',3
İntersept 8,5 mil yakın Az=099 °
image008.gif

13.3
Yıldız bulucu(Star Finder):


Yıldız bulucu yıldızların gök kürede sabit gibi durmasından faydanılarak meydana getirilmiştir. Starfinder 2102D olarak tanımlanmaktadır. 11 adet diskten meydana gelmiştir. Plastikten yapılmıştır. Almanağın günlük sayfasında yer alan 57 adet yıldız plotlanmıştır.
13.3.1

image010.gif

Yıldız bulucu


Beyaz renkli disk ki buna yıldız diski (Star Base)denir. Bu diskin bir yüzü kuzey ve diğer yüzü güney yarı küre için kullanılır. Şekil 13-5 gösterildiği gibi kuzey yarı küreye uyumlu olan diskin ortasında N harfi bulunmaktadır. Bir çember üzerinde Ariesten itibaren doğuya doğru bir takım açılar 0 ° den 360 ° ye kadar 5 er derece aralıklarla yerleştirilmiştir.Bir kısım açılar dedik ki bu gösterilen değere Matali (Right Ascension-RA) denir. RA=360 ? SHA olarak hesaplanır.
Merkezden çevreye kadar yıldızlar SHA ve declination değerlerine göre yer almışlardır. Mesala Altair'in RA açısı 298 ° olarak görülmektedir.
298=360-SHA SHA=360-298=62 ° olarak bulunur.Bu Altair'in almanaktaki SHA açısıdır.
Diğer 10 disk şeffaftır. 9 adedi Enlem diskleridir (Latitude templates).Şekil 13-7. Bu disklerin bir yüzü kuzey ve diğer yüzü güney enlemleri için kullanılır.5 ° kuzey ve güneyden itibaren 15 ° ,25 ° ,35 ° ,45 ° ,55 ° ,65 ° ,75 ° ve 85 ° ler için düzenlenmiştir.Üzerinde eğriler bulunur. Bu eğrilerden merkezden çevreye doğru gelen eğriler gök cisimlerinin kerterizlerini verir. Merkezden çevreye doğru büyüyerek yer alan elips benzeri eğriler ise gök cisminin açısal yükselimini verir.Eğrilerin bulunduğu bu kısım gök ufkumuzu temsil etmektedir.Ucunda ok işareti olan 0 ° -180 ° hattı gözlemcinin meridyenini temsil eder.
Bir adet şeffaf disk şekil 13-6 üzerinde sadece kerterizleri gösteren merkezden çevreye doğru istikametler vardır.Bu diske Meridyen açısı diski denir. .(Meridien angle and declination templates). 0 ° dan itibaren doğu ve batıya doğru 180 ° kadar derecelenmiştir.Bu disk daha çok yıldız diski
üzerinde yer almayan gök cisimlerinin (Güneş,Ay gezegenler gibi) yıldız diskine plotlanması için kullanılır.Merkezden çevreye doğru genişleyen daireler halinde declination daireleri yer alır.Diskin üzerinde yıldız diskine plotlama yapabilmek için bir oluk (Slot) yer alır.
Bütün disklerin çapı yaklaşık olarak 21,5 cm'dir (8,5 in.).
13.3.2 Kullanımı

Hesaplayacağımız UT için almanaktan Aries'in GHA elde edilir.GHA değerine Ap konumunun boylamı uygulanarak LHA ? bulunur.Bulunduğumuz enleme en yakın enlem diski yıldız diski üzerine konur. Enlem diskinin ok işareti yıldız diski üzerindeki RA skalasında LHA ? değerine ayarlanır.
Enlem diski üzerindeki gök ufkunda uygun yıldızlar bulunur ve bu yıldızların hakiki azimut ve yükselimleri bir liste haline getirilip gözlem zamanı beklenir.
Örnek:10 Ocak 1996 günü UT 17.00 da 45 ° N enleminde ve 12 ° E boylamında gözlem yapacağımız üç adet yıldızı tesbit ederek gerekli bilgileri çıkarın.
image011.gif

109 Ocak 1996 UT 17 h 00 m GHA?=4 ° 30',5 ve boylam 12 ° E olduğundan;


image013.gif

LHA?=4 ° 30',5+12 ° =16 ° 30',5 bulunur.


45 ° enlem diski yıldız diskinin üzerine konur.Şekil 13-8 de gösterildiği gibi enlem diskinin ok işareti yıldız diskinde 16 ° 30',5 yaklaşık 17 ° gösterecek şekilde ayarlanır.
Gök ufkumuz içinde görüldüğü gibi birçok yıldız bulunmaktadır. Bu yıldızlardan yükselimi 30 ° den fazla olan ve aralarındaki açı müsait olan daha parlak yıldızları seçmeliyiz.Bu işlem için öncelikle yıldızların bir listesini çıkaralım.Tablo-1 e bakın.
Bu listeden Capella ve Aldebaran parlak bir yıldız ve kerterizleri farklı olduğu için seçilebilir.Bu yıldızlara Hamal veya Alpheratz da ilave edilebilir.
TABLO-1
Yıldızın ismi:
Yıldızın kerterizi:
Yıldızın yükselimi:
Düşünceler:
Capella
053 °
42 °
0,2 kadir
Mirfak
052 °
64 °
1,9 kadir
Elnath
071 °
36 °
1,8 kadir
Aldebaran
090 °
40 °
1,1 kadir
Menkar
126 °
50 °
2,8 kadir
Hamal
140 °
68 °
2,2 kadir
Markab
239 °
48 °
2,6 kadir
Alpheratz
239 °
66 °
2,2 kadir
Schedar
330 °
69 °
2,5 kadir
13.3.3 Yıldız diskine diğer gök cisimlerinin yerleştirilmesi.

Bu işlem için şekil 13-6 daki azimut diski kullanılır.Yıldız diskinde sadece günlük sayfalardaki yıldızlar yer almaktadır.Güneş,Ay ve gezegenlerin Aries'e göre konumları hızlı değiştiğinden yıldız diskine plotlanmamıştır. Plotlanması da fayda sağlamaz.Ancak gözlem yapılacağı zaman için plotlaması yapılırsa gözlem anındaki azimut ve yükselimi bulunabilir.Güneş ve Ay'ın tanınması gerekmediğinden burada gezegenleri yıldız diskine plotlayacağız.
Gezegenlerin SHA değerleri günlük sayfalarda verilmektedir.Bu değerler orta gün için verilir.Daha hassas plotlama için enterpolasyon yapılarak istenen gün için SHA bulunabilir.
Örnek:10 Kasım 1996 günü UT 06.00 için Venüs gezegenini yıldız diskine plotlayın.Şekil 13-9
Belirtilen gün için Venüs'ün SHA değeri hesaplanır. Değer yaklaşık alınacağından;
9 Kasım için 167 ° 36',2 ve 12 Kasım için 164 ° 12' olduğundan pratik olarak 10 Kasım için SHA=166 ° elde edilir.
RA=360 ? SHA=360 - 166=194 °
10 Kasım için Venüs gezegeninin decklination değeri yaklaşık S04 ° günlük sayfadan alınır.
Azimut diski yıldız diskinin üzerine uyarlanır.Azimut diskinin sıfırı yıldız diskinin 194 ° sine getirilir.
Azimut diski üzerindeki oyuk içine güney 4 derece declination için bir işaret konur.
Bu nokta Venüsün 10 Kasım 1996 günü için gök küredeki durumunu gösterir.
image014.gif

image015.gif
 
Üst