Asilama yoluyla hastaliklara karsi kalici ya da uzun süreli bir korunma saglayabilmek için asilarin bir program dahilinde belli araliklarla tekrarlanmasi gerekir. Asi programlari olusturulurken çocuklarin bagisiklik sistemlerinin infeksiyonlara karsi yanit verebilme yetenekleri, mevsimler, hastaliklarin yayilma yollari ve toplumlarin sosyoekonomik kosullari gibi bir çok faktör göz önünde bulundurulur. Bu nedenle rutin olarak uygulanan asilama programlari ülkeler arasinda bazi farkliliklar gösterir.
Gelismis ülkelerde yenidogan tetanozu tümüyle, verem ise büyük oranda kaybolmus hastaliklar oldugundan gebelere tetanoz, yenidoganlara BCG asisi uygulanmasi, bu ülkelerin asi programlarinda yer almaz. Isveç ve Avusturya gibi bazi ülkelerde canli çocuk felci asisi yerine rutin olarak ölü çocuk felci asisi kullanilmaktadir. Amerika Birlesik Devletlerinde çocuklarin hemen hemen tamami kizamiga karsi asilidir ve bu ülkede kizamik hastaligi, toplumdan neredeyse tamamen silinmis durumdadir.
Gelismekte olan ülkelerde ise dünyaya gelen çocuklarin binde besi çocuk felci sonucu sakat kalmakta; yüzde biri yenidogan tetanozu, yüzde ikisi bogmaca ve yüzde üçü kizamik nedeniyle ölmektedir. Verem hastaligi da dahil edildiginde sayilan hastaliklar nedeniyle tüm dünyada her yil 5 milyon çocuk hayatini kaybetmekte, bir o kadari da sakat kalmaktadir.
Çocukluk çagi hastaliklarini asilamayla önlemek için "asiyla önlenebilir hastaliklar"in herbirinin çesitli özellikleri ve ölüme yolaçma sikliginin çok iyi bilinmesi gereklidir. Bunun yaninda toplumsal ve ekonomik gelismeler, egitim durumu, göçler ve bölgesel yapi göz önünde bulundurulmalidir. Eger çocuklar gereken biçimde korunabilecekse, asilarin sirasi, zamani ve birlikte yapilacak asilar belirlenmelidir. Çocuklarin olabildigince erken yastan itibaren, eldeki en etkili ve en basit olanaklarla nasil korunabileceginin saptanmasi baslica amacimiz olmalidir.
Etkili bir bagisiklik için, temel asilarin dogru ve eksiksiz yapilmasi esastir. Verilecek asi miktarlari, enjeksiyon sayilari ve aralarindaki süreler, ilk ve daha sonraki tekrarlar gerektigi sekilde uygulanmalidir. Enjeksiyonlar arasindaki ideal süre 1 ay olmakla birlikte çesitli nedenlerle daha erken ya da geç yapilan uygulamalarda programa yeniden baslanmasina ya da enjeksiyonun tekrarlanmasina gerek yoktur.
Rutin Asi Takvimi
Dogum Hepatit B
1 ay Hepatit B
2 ay BCG
2 ay DTP + TOPV
3 ay DTP (*) + TOPV
4 ay DTP (*) + TOPV
6 ay Hepatit B
9 ay Kizamik
16 ay DTP (*) + TOPV
4-6 yas DTP (*) + TOPV
14-16 yas dT (**)
Hepatit B: B tipi sarilik asisi.
BCG: Verem asisi.
DTP: "Difteri Bogmaca Tetanoz" karma asisi.
TOPV: Agizdan "Çocuk felci" asisi.
dT: Eristin tip difteri asisi içeren "difteri Tetanoz" asisi.
(*) Ilk karma asiyla havale ve bilinç kaybi gözlenenlere DT (Difteri Tetanoz" asisi uygulanir.
(**) Eriskin tip difteri Tetanoz asisi bulunamazsa yalnizca Tetanoz asisi yapilir. 10 yilda bir tekrarlanir.
Ana Çocuk Sagligi Merkezi ve Saglik Ocaklarinda rutin olarak uygulanmayan diger asilar:
"Kizamik-Kizamikçik-Kabakulak" MMR (15. ay ve 5 yas), "Hepatit A" (0.1.6. ay), "Hemofilus influenza tip b" Hib (DTP+TOPV ile beraber) ve "Su çiçegi" asilarinin (15. ay MMR ile beraber) olanaklar elveriyorsa rutin olarak uygulanmasi saglanmalidir.
Gelismis ülkelerde yenidogan tetanozu tümüyle, verem ise büyük oranda kaybolmus hastaliklar oldugundan gebelere tetanoz, yenidoganlara BCG asisi uygulanmasi, bu ülkelerin asi programlarinda yer almaz. Isveç ve Avusturya gibi bazi ülkelerde canli çocuk felci asisi yerine rutin olarak ölü çocuk felci asisi kullanilmaktadir. Amerika Birlesik Devletlerinde çocuklarin hemen hemen tamami kizamiga karsi asilidir ve bu ülkede kizamik hastaligi, toplumdan neredeyse tamamen silinmis durumdadir.
Gelismekte olan ülkelerde ise dünyaya gelen çocuklarin binde besi çocuk felci sonucu sakat kalmakta; yüzde biri yenidogan tetanozu, yüzde ikisi bogmaca ve yüzde üçü kizamik nedeniyle ölmektedir. Verem hastaligi da dahil edildiginde sayilan hastaliklar nedeniyle tüm dünyada her yil 5 milyon çocuk hayatini kaybetmekte, bir o kadari da sakat kalmaktadir.
Çocukluk çagi hastaliklarini asilamayla önlemek için "asiyla önlenebilir hastaliklar"in herbirinin çesitli özellikleri ve ölüme yolaçma sikliginin çok iyi bilinmesi gereklidir. Bunun yaninda toplumsal ve ekonomik gelismeler, egitim durumu, göçler ve bölgesel yapi göz önünde bulundurulmalidir. Eger çocuklar gereken biçimde korunabilecekse, asilarin sirasi, zamani ve birlikte yapilacak asilar belirlenmelidir. Çocuklarin olabildigince erken yastan itibaren, eldeki en etkili ve en basit olanaklarla nasil korunabileceginin saptanmasi baslica amacimiz olmalidir.
Etkili bir bagisiklik için, temel asilarin dogru ve eksiksiz yapilmasi esastir. Verilecek asi miktarlari, enjeksiyon sayilari ve aralarindaki süreler, ilk ve daha sonraki tekrarlar gerektigi sekilde uygulanmalidir. Enjeksiyonlar arasindaki ideal süre 1 ay olmakla birlikte çesitli nedenlerle daha erken ya da geç yapilan uygulamalarda programa yeniden baslanmasina ya da enjeksiyonun tekrarlanmasina gerek yoktur.
Rutin Asi Takvimi
Dogum Hepatit B
1 ay Hepatit B
2 ay BCG
2 ay DTP + TOPV
3 ay DTP (*) + TOPV
4 ay DTP (*) + TOPV
6 ay Hepatit B
9 ay Kizamik
16 ay DTP (*) + TOPV
4-6 yas DTP (*) + TOPV
14-16 yas dT (**)
Hepatit B: B tipi sarilik asisi.
BCG: Verem asisi.
DTP: "Difteri Bogmaca Tetanoz" karma asisi.
TOPV: Agizdan "Çocuk felci" asisi.
dT: Eristin tip difteri asisi içeren "difteri Tetanoz" asisi.
(*) Ilk karma asiyla havale ve bilinç kaybi gözlenenlere DT (Difteri Tetanoz" asisi uygulanir.
(**) Eriskin tip difteri Tetanoz asisi bulunamazsa yalnizca Tetanoz asisi yapilir. 10 yilda bir tekrarlanir.
Ana Çocuk Sagligi Merkezi ve Saglik Ocaklarinda rutin olarak uygulanmayan diger asilar:
"Kizamik-Kizamikçik-Kabakulak" MMR (15. ay ve 5 yas), "Hepatit A" (0.1.6. ay), "Hemofilus influenza tip b" Hib (DTP+TOPV ile beraber) ve "Su çiçegi" asilarinin (15. ay MMR ile beraber) olanaklar elveriyorsa rutin olarak uygulanmasi saglanmalidir.