- Üyelik Tarihi
- 24 Mar 2017
- Konular
- 1,018
- Mesajlar
- 2,425
- MFC Puanı
- 4,910
Birim
1. Aynı türden büyüklüklerin ölçülmesinde ölçü olarak alınan belirli, so-
mut büyüklük; Metre bir uzunluk birimidir. Hacim, ağırlık, zaman birimi. Başka devletlerin para birimleri. -2. Bir kümeyi, bir çokluğu oluşturan öğelerden her biri; ünite; Bir organizmanın ana birimi hücredir. -3. Daha geniş bir bütün içinde örgütlenmiş bağımlı bölüm: Bir fabrikanın üretim birimi. Değişik birimler arasında eşgüdümü sağlamak. Araştırma birimi. -Ask. denize. Bir görevi yardım almadan yapabilecek nitelikte ve güçte bir askeri birliğe, gemiye ya da gruba verilen ad.
-Bilş. Bir bilgisayarın, belli bir işlem yapan bölümü. --Çıkış birimi, bir bilgisayarda, sonuçların yazılmasını ya da kaydedilmesini sağlayan çevre birimi. --Değişim birimi, bir bilgisayarın giriş-çıkış işlemlerini yöneten bölüm. --Denetim birimi, bir bilgisayarın işlem birimiyle bellek giriş ya da çıkış birimleri arasında yer alan ara düzenek. --Ekran birimi, bilgileri bir ekran üzerinde görüntüleyen düzenek. --Giriş birimi, bir bilgisayarın, verileri okuyan çevre birimi. --İşlem birimi ya da aritmetik ve
mantık birimi, bir bilgisayarın, aritmetik ve mantıksal işlemleri gerçekleştiren bölümü. --Merkezi birim, bir bilgisayarın, aritmetik, mantık ve denetim devrelerini içeren bölümü.
-Coğ. Kent birimi, başka yerleşmelerden kopuk her kenti ya da en az 2 000 nüfuslu her komünler bütününü belirten terim.
-Dilbil. Dilsel birim, belli bir çözümleme düzeyinde saptanan ve bu düzeyin belirleyici niteliğini oluşturan ayrık öğe. (Ses-
birimsel düzeyde sesbirimler, biçimbirim-sel düzeyde biçimbirimler, cümlesel düzeyde cümleler uygun yöntemlerle ortaya konabilir; sözlükbilimsel düzeyde, söz-lükbirimler [sözcüğün yanı sıra] çözümlemenin ortaya çıkarabileceği birimlerden biridir.)
-ikt. Etkin birim, Perroux tarafından geliştirilen ve iktisadi birimlerin, sürükleme ve/ya da egemen olma, kimi zaman da çatışmalar yönünde etkiler yaratacak bir güç göstermeleri olayına ışık tutan kavram. (Etkin birimlerin amaçlan, örneğin, haber elde etme, piyasanın bir bölümünü ele geçirme vb. biçimlerini alır.) -İstat. -BİREY.--istatistik birim, incelenecek temel olgu. (Bk. ansikl. böl.) -İşlem. İşleme birimi, bir tezgâhta, özel bir işlem yapan (delme, delik işleme, kılavuz çekme vb.), bağımsız, genellikle standart, mekanik, hidrolik ya da pnöma-tik kumandalı bölüm. -Mat. çözlm. Bir rakama birim eklemek, atılan birden küçük basamaklı birimleri göz önüne almak için bu rakama bir birim katmak.
-Ölçbil. Aynı cinsten büyüklükleri karşılaştırmada kullanılan temel büyüklük. (Karşılaştırmadan çıkan sayılar bu büyüklüklerin ölçüsüdür.) ansikl. [/i]böl.] --Birim sistemi, birçok büyüklüğü birbirine bağlayan fizik formüllerini yalınlaştırmak için seçilmiş birimler kümesi. --Temel birim, bir sistemin tüm birimlerinin türetilme-sini sağlayan az sayıda birim (3 ile 7 arası).
-Pedol. Sınıflandırma birimi, belli bir kesit türü ve nitelik kümesiyle tanımlanmış toprak kategorisi.
-Petr. san. Arıtma birimi, petrolü belli bir arıtma yöntemiyle işleyen ya da dönüştüren sanayi kuruluşu. (Damıtma, kraking, reforming, kükürt giderme, parafin giderme vb. gibi işlemleri yapan her bölüm bağımsız küçük bir fabrikadır; uzman operatörler birçok otomatik denetim aygıtı kullanarak bu birimlerin sürekli çalışmasını sağlar.)
-Polim. Bileşim birimi, MONOMER" MO-TİFİ'nin eşanlamlısı. (Uygulamada mono-mer motifinden çok daha az kullanılır, ancak resmi ad dizininde "bileşim birimi" terimine yer verilir.)
-Soğut. san. Soğuk birim, bir mandırada, bir mezbahada vb.'de yer alan soğuk odaların tümü.
-Şehirc. Komşuluk birimi, kent yaşamında, kentten küçük, mahalleden büyük olan yerleşme birimi. -Ortak donatımları bulunan, yapılanmış ve düzenlenmiş mahalleler topluluğu. -Tarım. Gübre birimi, herhangi bir gübrenin içinde bulunan verim artırıcı öğenin miktarını ve bitkilerin bu öğeye gereksinimini belirtmek için kullanılan birim. (Her birim bir kilogram öğeyle eşdeğerlidir; örneğin 1 kg azot [N] = 1 azot gübresi birimi; 1 kg fosforik asit ,= 1 gübresi birimi; 1 kg potas gübresi birimi.)
-Tekst. Sarılı birim, cam elyafı rovingle-rinden ve ipliklerden, hazırlanmış, işlemeye, depolamaya, taşımaya ve kullanıma uygun çile birimi. (Bobinler, fitil makaraları, patronlar, mekik masuraları, çözgü leventleri gibi destekli ya da yumaklar gibi desteksiz olabilir.)
-Telekom. Birim aralık, sayısal bir işarette en büyük zaman aralığı. (Bunun süresi belirli bir halden diğer bir hale geçiş anlarını ayıran aralıkların bir alt katıdır.) -Topruhbil. Çözümleme birimi, içerik çözümlemesinde, bölünmez ve nesnel olarak nitelenebileceği varsayılan birim; kategoriler içinde tanımlanması, sayılması ve sıralanması gereken yalın öğe. --Anlam birimi, kendinde özsel olarak kendi bağlamı içinde kazandığı anlama kökçe benzer bir anlamı kendiliğinden içeren ve anlam bakımından aynı işleve sahip birçok bölüme bölünemeyen mesaj bölümü. -Uluslarar. ikt. Hesap birimi, borç ya da alacakların tam değerini, bunları ulusal paralardaki dalgalanmalardan (elden geldiğince) soyutlayarak saptamaya yarayan değer ölçüsü. (Özel çekme hakları, Avrupa hesap birimi birer hesap birimidirler.) --Tarımsal hesap birimi, Avrupa topluluklarına üye ülkeler arasındaki tarımsal mübadelelerde kullanılan birim. (Eşanl. YEŞİL DOLAR.) -Yerbil. Çeşitli katmanbilimsel kategorilerin alt bölümlerinden (zaman, dönem, devir, yaş) her biri.
--Ceb. Birim boy, kendini eleman olarak içeren bir kümenin boyu. |j Birim eleman, çarpma ile gösterilen bir iç işlem varolduğunda etkisiz elemana verilen ad. (Genellikle 1 ile gösterilir.) --Birim grup, birim özyapı uygulamalarının grubu. --Birim matris, katsayıları karmaşık sayıların C cisminden alınan, evirt/ilebilen ve eki evriğine (M = M"1'ı eşit olan M kare matrisi. (Dikdüzgülü bir tabana göre bir birim özyapı uygulamasına eşlik eden matris birimdir. )--Birim özyapı uygulaması, bir E vektör uzayının, karmaşık sayıların C cismi üzerindeki özyapı uygulaması; şöyle ki, Q, E üzerinde tanımlı bir Hermite biçimi olduğuna göre, E nin her x elemanı için Q [f (x)) = Q (x) tir. [E nin birim özyapı uygulamalarının kümesi, E nin özyapı uygulamaları grubunun, Q nün birim grubu denen ve U(Q) ile gösterilen bir altgrubu-dur; bu birim grup, Q Hermite biçiminin kutupsal biçiminin özyapı uygulamalarının grubuna eşittir. Q yoz değilse, E nin bir f içyapı uygulaması ancak ve ancak evirtilirse ve evriğine eşit bir ek kabul ederse birimdir.] --Birim vektör, skaler karesi 1 e eşit olan vektör. (O halde, bu vektörün Eukleides düzgüsü 1 e eşittir.) --Bir birim halkanın birimi, halkanın evirtilir elemanı. --n inci basamaktan birim matris, i=j ise ««=1, i&j ise u^O olan n inci basamaktan {a^ kare matrisi. (Genellikle ln ile gösterilir; bu matris, n inci basamaktan kare matrislerin kümesi üzerinde tanımlanmış çarpmanın etkisiz elemanıdır.) -Fiz. Birim alan etkisi, bir S kaynağının AS yüzey öğesince, dış yüzeyinden S ye tanjant düzlemin 2t lik uzay açısı içinde yayımlanan A$ enerji akısı (enerjisel birim alan etkisi) ya da ışık (ışınımsal birim alan etkisi) akısının, AS yüzey öğesine oranı. (SI birim sisteminde, Me enerjisel birim alan etkisi W7m2 ile ve M, ışınımsal birim alan etkisi de İm/m2 ile belirtilir.) -istat. İstatistik birimler. Bunların toplanabilmeleri için benzer olmaları gerekir; ama bu, özdeş olmaları anlamına gelmez. Çoğu durumlarda birim yalındır: bireyler, nesneler ya da bu nesnelerin bir miktarı ya da değeri sözkonusudur. Bazı birimler bireysel olarak değerlendirilince, ya da tam tersine nicel olarak ya da farklı ölçülerle değerlendirilince, sorun karmaşıklaşır. Karmaşık istatistik birim, birçok faktör ya da özelliğin bileşiminden oluşur ya da onları az çok tümüyle içerir. Örneğin, işgücü istihdamına ilişkin bir faaliyet indeksi, hem çalışanların sayısını hem de çalışma süresini hesaba katar. verimlilik hesaplan insan-saat olarak yapılır. Yapay istatistik birimler, gözlenebilen olayları denkleştirirler; örneğin, bazı tüketim araştırmalarında, çocuklar 0,5 birim sayılarak, tüm kütle erişkin birimlere çevrilir.
-Ölçbil. Bütün toplumlarda, çok eski dönemlerden bu yana ölçü birimleri vardı. Sürüler, köleler ya da günler sayılabiliyordu; ama sıvı yağın, unun miktarını, işlenmiş toprağın alanını ya da av yerinin köye uzaklığını belirtmek için, ölçü birimleri gerekiyordu. Hatta ölçü kavramı, eskiden değiş tokuş değeri kavramına sıkı sıkıya bağlıydı. Birimler, yere, zamana ve ölçülecek nesnenin cinsine göre değişiyordu.
iktidarı elinde tutanlar, otoritenin simgesi ve sosyal düzenin bir öğesi olan ölçü birimlerine daima önem vermişlerdir. Ba-tı'da Roma İmparatorluğu, günümüzde bile bilinen kimi birimleri yaygınlaştırdı. Charlemagne, Charles le Chauve, Güzel Philippe, François I ve Henri III ise egemenlikleri altındaki toprakların bütününde aynı birimlerin yürürlüğe girmesi için çalıştılar; ancak yörecilik bu girişimlere ağır bastı. XIX. yy. başında birimler tarihsel ve ekonomik etkenlerin iç içe girdiği bir mozaik haline gelmişti.
1795'te Fransa'da yürürlüğe giren ve onlu metrik sistem adı verilen birimler, yalınlığı ve tutarlığı nedeniyle bütün Avru-
pa'ya yayıldı. Ama alışkanlıkları yenmek gerekiyordu. 1840'ta Fransa'da çıkarılan bir yasayla yeni birimlerin kullanımı zorunlu kılındıysa da, eski birimler tümüyle kal-dırılamadı: libre, kırat ya da silah ve av kurşunlarında kullanılan kalibre eski birimlerin kalıntılarıydı.
Uluslararası mal değişimi, birçok ülkeyi bütün dünyada kullanılacak bir birim sistemini kabule zorladı. 1875'te 18 ülke Metre konvansiyonu'nu imzalayarak bu birim sistemini benimsedi. Ne var ki ticari işlemlerde dürüstlüğü güvence altına almak için her ülkenin kullanılacak birimleri ulusal yasalarıyla belirlemesi gerekir. Yasa metrik sistemin yanında eski birimlerinde kullanımına izin veriyorsa, törelerin zorlaması karşısında ölü bir belge durumuna gelir. Anglosakson ülkelerinde ortaya çıkan olgu işte budur: Metre konvansiyonuna katılmaları ve metrik birimlerin kullanımını yasallaştırmaları uzun bir geçmişe dayanır, dolayısıyla bu ülkeler günümüzde öteki birimleri metrik birimlerle tanımlar; ama bir dizi eski birimin kullanımını sürdürürler ve iktisadi güçleri, denizcilik ve petrol sanayisi gibi bazı alanlarda bu birimlerin öteki ülkelerde de yaygınlaşmasına yol açmaktadır.
Metre konvansiyonu çerçevesinde Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı, uluslararası alandaki çözümleri tartışıp kabul eder. Nitekim birinci Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı 1889'da metre ile kilogramın yeni ölçeklerini kabul etmiş ve metrik sistemin uluslararası temelini oluşturması için bu ölçeklerin Uluslararası ölçüler ve ağırlıklar bürosu'nda saklanmasını kararlaştırmıştı. Daha sonra bu sistem yaygınlaştı ve gelişti. 1
-1. Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı, 1960'ta bu sisteme "uluslararası birim sistemi" adını verdi ve bu sistem bütün dillere SI kısaltmasıyla girdi. Günümüzde Sl'de yedi temel birim vardır: metre, kilogram, saniye, amper, kelvin, kandela ve mol; bu birimlerden basit bağıntılarla türevler oluşturulur. Yine Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı, bu birimlerin ad ve simgelerini, ayrıca ondalık üstkatları ile askatlarımn adlarını oluşturan önekleri belirler.
Her alanda gittikçe daha duyarlı ölçüler gerektiren bilimsel ve teknik gelişmelerin gerisinde kalmamak için, Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı zaman zaman olduğunca doğal, kalıcı ve değişmez ölçeklere dayanarak, SI birimlerine daha kesin tanımlar getirmek zorunda kalmaktadır. Konferans, sürekliliği sağlamak için, birimlerin değişmezliğini koruyacak biçimde yeni tanımlar yapar. Dolayısıyla yürürlükteki ölçüler bu değişikliklerinden etkilenmez. Nitekim 1983'te metrenin tanımı, günlük yaşamı etkilemeden değiştirildi. Dolayısıyla Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı'nın çözümlerini benimsemek için genellikle ulusal yasalarda değişiklik yapmaya gerek kalmaz.
Adlar, önekler ve simgeler. Sl'de, metrik sistemde olduğu gibi, uygun önekler getirilerek birimin ondalık askatları ve üstkatları oluşturulur; türev birimin simgesi ana birimin simgesine, önekin simgesi eklenerek elde edilir.
Bir birimin üstkatlarının (ya da askatia-rının) simgesine bir üs konursa, üs bütünü bağlar: 1 km2 = bir kilometrekare = kenarı bir kilometre olan karenin alanı = bir milyon metrekare.
Tarihsel nedenlerle SI'nin ağırlık birimi, kilogram yunanca kilo ve gramma sözcüklerinden oluşturulmuştur. Dolayısıyla simgesi g olan gram SI biriminin binde biridir. Kilogramın üstkat ve askatları gram sözcüğüne önekler, simgeleri de g simgesine eklenerek elde edilir: kilogramın milyonda biri = gramın binde biri = bir miligram =1 mg.
Larousse
1. Aynı türden büyüklüklerin ölçülmesinde ölçü olarak alınan belirli, so-
mut büyüklük; Metre bir uzunluk birimidir. Hacim, ağırlık, zaman birimi. Başka devletlerin para birimleri. -2. Bir kümeyi, bir çokluğu oluşturan öğelerden her biri; ünite; Bir organizmanın ana birimi hücredir. -3. Daha geniş bir bütün içinde örgütlenmiş bağımlı bölüm: Bir fabrikanın üretim birimi. Değişik birimler arasında eşgüdümü sağlamak. Araştırma birimi. -Ask. denize. Bir görevi yardım almadan yapabilecek nitelikte ve güçte bir askeri birliğe, gemiye ya da gruba verilen ad.
-Bilş. Bir bilgisayarın, belli bir işlem yapan bölümü. --Çıkış birimi, bir bilgisayarda, sonuçların yazılmasını ya da kaydedilmesini sağlayan çevre birimi. --Değişim birimi, bir bilgisayarın giriş-çıkış işlemlerini yöneten bölüm. --Denetim birimi, bir bilgisayarın işlem birimiyle bellek giriş ya da çıkış birimleri arasında yer alan ara düzenek. --Ekran birimi, bilgileri bir ekran üzerinde görüntüleyen düzenek. --Giriş birimi, bir bilgisayarın, verileri okuyan çevre birimi. --İşlem birimi ya da aritmetik ve
mantık birimi, bir bilgisayarın, aritmetik ve mantıksal işlemleri gerçekleştiren bölümü. --Merkezi birim, bir bilgisayarın, aritmetik, mantık ve denetim devrelerini içeren bölümü.
-Coğ. Kent birimi, başka yerleşmelerden kopuk her kenti ya da en az 2 000 nüfuslu her komünler bütününü belirten terim.
-Dilbil. Dilsel birim, belli bir çözümleme düzeyinde saptanan ve bu düzeyin belirleyici niteliğini oluşturan ayrık öğe. (Ses-
birimsel düzeyde sesbirimler, biçimbirim-sel düzeyde biçimbirimler, cümlesel düzeyde cümleler uygun yöntemlerle ortaya konabilir; sözlükbilimsel düzeyde, söz-lükbirimler [sözcüğün yanı sıra] çözümlemenin ortaya çıkarabileceği birimlerden biridir.)
-ikt. Etkin birim, Perroux tarafından geliştirilen ve iktisadi birimlerin, sürükleme ve/ya da egemen olma, kimi zaman da çatışmalar yönünde etkiler yaratacak bir güç göstermeleri olayına ışık tutan kavram. (Etkin birimlerin amaçlan, örneğin, haber elde etme, piyasanın bir bölümünü ele geçirme vb. biçimlerini alır.) -İstat. -BİREY.--istatistik birim, incelenecek temel olgu. (Bk. ansikl. böl.) -İşlem. İşleme birimi, bir tezgâhta, özel bir işlem yapan (delme, delik işleme, kılavuz çekme vb.), bağımsız, genellikle standart, mekanik, hidrolik ya da pnöma-tik kumandalı bölüm. -Mat. çözlm. Bir rakama birim eklemek, atılan birden küçük basamaklı birimleri göz önüne almak için bu rakama bir birim katmak.
-Ölçbil. Aynı cinsten büyüklükleri karşılaştırmada kullanılan temel büyüklük. (Karşılaştırmadan çıkan sayılar bu büyüklüklerin ölçüsüdür.) ansikl. [/i]böl.] --Birim sistemi, birçok büyüklüğü birbirine bağlayan fizik formüllerini yalınlaştırmak için seçilmiş birimler kümesi. --Temel birim, bir sistemin tüm birimlerinin türetilme-sini sağlayan az sayıda birim (3 ile 7 arası).
-Pedol. Sınıflandırma birimi, belli bir kesit türü ve nitelik kümesiyle tanımlanmış toprak kategorisi.
-Petr. san. Arıtma birimi, petrolü belli bir arıtma yöntemiyle işleyen ya da dönüştüren sanayi kuruluşu. (Damıtma, kraking, reforming, kükürt giderme, parafin giderme vb. gibi işlemleri yapan her bölüm bağımsız küçük bir fabrikadır; uzman operatörler birçok otomatik denetim aygıtı kullanarak bu birimlerin sürekli çalışmasını sağlar.)
-Polim. Bileşim birimi, MONOMER" MO-TİFİ'nin eşanlamlısı. (Uygulamada mono-mer motifinden çok daha az kullanılır, ancak resmi ad dizininde "bileşim birimi" terimine yer verilir.)
-Soğut. san. Soğuk birim, bir mandırada, bir mezbahada vb.'de yer alan soğuk odaların tümü.
-Şehirc. Komşuluk birimi, kent yaşamında, kentten küçük, mahalleden büyük olan yerleşme birimi. -Ortak donatımları bulunan, yapılanmış ve düzenlenmiş mahalleler topluluğu. -Tarım. Gübre birimi, herhangi bir gübrenin içinde bulunan verim artırıcı öğenin miktarını ve bitkilerin bu öğeye gereksinimini belirtmek için kullanılan birim. (Her birim bir kilogram öğeyle eşdeğerlidir; örneğin 1 kg azot [N] = 1 azot gübresi birimi; 1 kg fosforik asit ,= 1 gübresi birimi; 1 kg potas gübresi birimi.)
-Tekst. Sarılı birim, cam elyafı rovingle-rinden ve ipliklerden, hazırlanmış, işlemeye, depolamaya, taşımaya ve kullanıma uygun çile birimi. (Bobinler, fitil makaraları, patronlar, mekik masuraları, çözgü leventleri gibi destekli ya da yumaklar gibi desteksiz olabilir.)
-Telekom. Birim aralık, sayısal bir işarette en büyük zaman aralığı. (Bunun süresi belirli bir halden diğer bir hale geçiş anlarını ayıran aralıkların bir alt katıdır.) -Topruhbil. Çözümleme birimi, içerik çözümlemesinde, bölünmez ve nesnel olarak nitelenebileceği varsayılan birim; kategoriler içinde tanımlanması, sayılması ve sıralanması gereken yalın öğe. --Anlam birimi, kendinde özsel olarak kendi bağlamı içinde kazandığı anlama kökçe benzer bir anlamı kendiliğinden içeren ve anlam bakımından aynı işleve sahip birçok bölüme bölünemeyen mesaj bölümü. -Uluslarar. ikt. Hesap birimi, borç ya da alacakların tam değerini, bunları ulusal paralardaki dalgalanmalardan (elden geldiğince) soyutlayarak saptamaya yarayan değer ölçüsü. (Özel çekme hakları, Avrupa hesap birimi birer hesap birimidirler.) --Tarımsal hesap birimi, Avrupa topluluklarına üye ülkeler arasındaki tarımsal mübadelelerde kullanılan birim. (Eşanl. YEŞİL DOLAR.) -Yerbil. Çeşitli katmanbilimsel kategorilerin alt bölümlerinden (zaman, dönem, devir, yaş) her biri.
--Ceb. Birim boy, kendini eleman olarak içeren bir kümenin boyu. |j Birim eleman, çarpma ile gösterilen bir iç işlem varolduğunda etkisiz elemana verilen ad. (Genellikle 1 ile gösterilir.) --Birim grup, birim özyapı uygulamalarının grubu. --Birim matris, katsayıları karmaşık sayıların C cisminden alınan, evirt/ilebilen ve eki evriğine (M = M"1'ı eşit olan M kare matrisi. (Dikdüzgülü bir tabana göre bir birim özyapı uygulamasına eşlik eden matris birimdir. )--Birim özyapı uygulaması, bir E vektör uzayının, karmaşık sayıların C cismi üzerindeki özyapı uygulaması; şöyle ki, Q, E üzerinde tanımlı bir Hermite biçimi olduğuna göre, E nin her x elemanı için Q [f (x)) = Q (x) tir. [E nin birim özyapı uygulamalarının kümesi, E nin özyapı uygulamaları grubunun, Q nün birim grubu denen ve U(Q) ile gösterilen bir altgrubu-dur; bu birim grup, Q Hermite biçiminin kutupsal biçiminin özyapı uygulamalarının grubuna eşittir. Q yoz değilse, E nin bir f içyapı uygulaması ancak ve ancak evirtilirse ve evriğine eşit bir ek kabul ederse birimdir.] --Birim vektör, skaler karesi 1 e eşit olan vektör. (O halde, bu vektörün Eukleides düzgüsü 1 e eşittir.) --Bir birim halkanın birimi, halkanın evirtilir elemanı. --n inci basamaktan birim matris, i=j ise ««=1, i&j ise u^O olan n inci basamaktan {a^ kare matrisi. (Genellikle ln ile gösterilir; bu matris, n inci basamaktan kare matrislerin kümesi üzerinde tanımlanmış çarpmanın etkisiz elemanıdır.) -Fiz. Birim alan etkisi, bir S kaynağının AS yüzey öğesince, dış yüzeyinden S ye tanjant düzlemin 2t lik uzay açısı içinde yayımlanan A$ enerji akısı (enerjisel birim alan etkisi) ya da ışık (ışınımsal birim alan etkisi) akısının, AS yüzey öğesine oranı. (SI birim sisteminde, Me enerjisel birim alan etkisi W7m2 ile ve M, ışınımsal birim alan etkisi de İm/m2 ile belirtilir.) -istat. İstatistik birimler. Bunların toplanabilmeleri için benzer olmaları gerekir; ama bu, özdeş olmaları anlamına gelmez. Çoğu durumlarda birim yalındır: bireyler, nesneler ya da bu nesnelerin bir miktarı ya da değeri sözkonusudur. Bazı birimler bireysel olarak değerlendirilince, ya da tam tersine nicel olarak ya da farklı ölçülerle değerlendirilince, sorun karmaşıklaşır. Karmaşık istatistik birim, birçok faktör ya da özelliğin bileşiminden oluşur ya da onları az çok tümüyle içerir. Örneğin, işgücü istihdamına ilişkin bir faaliyet indeksi, hem çalışanların sayısını hem de çalışma süresini hesaba katar. verimlilik hesaplan insan-saat olarak yapılır. Yapay istatistik birimler, gözlenebilen olayları denkleştirirler; örneğin, bazı tüketim araştırmalarında, çocuklar 0,5 birim sayılarak, tüm kütle erişkin birimlere çevrilir.
-Ölçbil. Bütün toplumlarda, çok eski dönemlerden bu yana ölçü birimleri vardı. Sürüler, köleler ya da günler sayılabiliyordu; ama sıvı yağın, unun miktarını, işlenmiş toprağın alanını ya da av yerinin köye uzaklığını belirtmek için, ölçü birimleri gerekiyordu. Hatta ölçü kavramı, eskiden değiş tokuş değeri kavramına sıkı sıkıya bağlıydı. Birimler, yere, zamana ve ölçülecek nesnenin cinsine göre değişiyordu.
iktidarı elinde tutanlar, otoritenin simgesi ve sosyal düzenin bir öğesi olan ölçü birimlerine daima önem vermişlerdir. Ba-tı'da Roma İmparatorluğu, günümüzde bile bilinen kimi birimleri yaygınlaştırdı. Charlemagne, Charles le Chauve, Güzel Philippe, François I ve Henri III ise egemenlikleri altındaki toprakların bütününde aynı birimlerin yürürlüğe girmesi için çalıştılar; ancak yörecilik bu girişimlere ağır bastı. XIX. yy. başında birimler tarihsel ve ekonomik etkenlerin iç içe girdiği bir mozaik haline gelmişti.
1795'te Fransa'da yürürlüğe giren ve onlu metrik sistem adı verilen birimler, yalınlığı ve tutarlığı nedeniyle bütün Avru-
pa'ya yayıldı. Ama alışkanlıkları yenmek gerekiyordu. 1840'ta Fransa'da çıkarılan bir yasayla yeni birimlerin kullanımı zorunlu kılındıysa da, eski birimler tümüyle kal-dırılamadı: libre, kırat ya da silah ve av kurşunlarında kullanılan kalibre eski birimlerin kalıntılarıydı.
Uluslararası mal değişimi, birçok ülkeyi bütün dünyada kullanılacak bir birim sistemini kabule zorladı. 1875'te 18 ülke Metre konvansiyonu'nu imzalayarak bu birim sistemini benimsedi. Ne var ki ticari işlemlerde dürüstlüğü güvence altına almak için her ülkenin kullanılacak birimleri ulusal yasalarıyla belirlemesi gerekir. Yasa metrik sistemin yanında eski birimlerinde kullanımına izin veriyorsa, törelerin zorlaması karşısında ölü bir belge durumuna gelir. Anglosakson ülkelerinde ortaya çıkan olgu işte budur: Metre konvansiyonuna katılmaları ve metrik birimlerin kullanımını yasallaştırmaları uzun bir geçmişe dayanır, dolayısıyla bu ülkeler günümüzde öteki birimleri metrik birimlerle tanımlar; ama bir dizi eski birimin kullanımını sürdürürler ve iktisadi güçleri, denizcilik ve petrol sanayisi gibi bazı alanlarda bu birimlerin öteki ülkelerde de yaygınlaşmasına yol açmaktadır.
Metre konvansiyonu çerçevesinde Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı, uluslararası alandaki çözümleri tartışıp kabul eder. Nitekim birinci Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı 1889'da metre ile kilogramın yeni ölçeklerini kabul etmiş ve metrik sistemin uluslararası temelini oluşturması için bu ölçeklerin Uluslararası ölçüler ve ağırlıklar bürosu'nda saklanmasını kararlaştırmıştı. Daha sonra bu sistem yaygınlaştı ve gelişti. 1
-1. Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı, 1960'ta bu sisteme "uluslararası birim sistemi" adını verdi ve bu sistem bütün dillere SI kısaltmasıyla girdi. Günümüzde Sl'de yedi temel birim vardır: metre, kilogram, saniye, amper, kelvin, kandela ve mol; bu birimlerden basit bağıntılarla türevler oluşturulur. Yine Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı, bu birimlerin ad ve simgelerini, ayrıca ondalık üstkatları ile askatlarımn adlarını oluşturan önekleri belirler.
Her alanda gittikçe daha duyarlı ölçüler gerektiren bilimsel ve teknik gelişmelerin gerisinde kalmamak için, Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı zaman zaman olduğunca doğal, kalıcı ve değişmez ölçeklere dayanarak, SI birimlerine daha kesin tanımlar getirmek zorunda kalmaktadır. Konferans, sürekliliği sağlamak için, birimlerin değişmezliğini koruyacak biçimde yeni tanımlar yapar. Dolayısıyla yürürlükteki ölçüler bu değişikliklerinden etkilenmez. Nitekim 1983'te metrenin tanımı, günlük yaşamı etkilemeden değiştirildi. Dolayısıyla Ölçüler ve ağırlıklar genel konferansı'nın çözümlerini benimsemek için genellikle ulusal yasalarda değişiklik yapmaya gerek kalmaz.
Adlar, önekler ve simgeler. Sl'de, metrik sistemde olduğu gibi, uygun önekler getirilerek birimin ondalık askatları ve üstkatları oluşturulur; türev birimin simgesi ana birimin simgesine, önekin simgesi eklenerek elde edilir.
Bir birimin üstkatlarının (ya da askatia-rının) simgesine bir üs konursa, üs bütünü bağlar: 1 km2 = bir kilometrekare = kenarı bir kilometre olan karenin alanı = bir milyon metrekare.
Tarihsel nedenlerle SI'nin ağırlık birimi, kilogram yunanca kilo ve gramma sözcüklerinden oluşturulmuştur. Dolayısıyla simgesi g olan gram SI biriminin binde biridir. Kilogramın üstkat ve askatları gram sözcüğüne önekler, simgeleri de g simgesine eklenerek elde edilir: kilogramın milyonda biri = gramın binde biri = bir miligram =1 mg.
Larousse