Cemre Düşmesi Bilimsel Bir Olay Mı?

Sakarya Bilim ve Sanat Merkezi Coğrafya çalışmaları kapsamında yapılan bir deney, cemre olayının aslında bilimsel bir gerçek olduğunu da ispatlamış oldu.

Bilindiği gibi Kuzey Yarımküre’de ilkbahara doğru, Güneş’ten gelen ışınların yerden yansıyan ışınlardan fazla olmaya başlamasıyla hava, su ve toprakta ısınma başlıyor. Fakat bu ısınma aynı miktarda ve aynı anda olmuyor. Farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip olan ortamlar farklı tarihlerde sıcaklık artışına sahne oluyor. Çok eski bir Türk inanışı olan ve nesilden nesile aktarılarak gelen “Cemre” olayı da bu bilimsel gerçeklerle örtüşüyor.

İnanışa göre 20 Şubat’ta havaya, 27 Şubat’ta suya ve 5 Mart’ta toprağa düşen cemre bu ortamlarda ısınmanın başlangıcının bir işareti olarak sayılıyor. Yapılan deney de bunu ispatlıyor. Sakarya BİLSEM öğrencilerinden Gökay AKSOYLU ve İrem ÇAKIR’ın gerçekleştirdiği deneyde içi hava, su ve toprak dolu olan kavanozlar kullanıldı. Eşit bir şekilde 10 dakika ısıtılan farklı özelliklerdeki kavanozlarda ısınma da farklı oldu. Deney sonucunda aynı sürede hava % 5,4 ısınırken, su % 3,5, toprak ise % 1,5 oranında ısındı. Bu sonuçlar cemrenin önce havaya, sonra suya, daha sonra da toprağa düşmesi söylemiyle de tam olarak örtüşüyor. Böylece ısınmanın önce havadan başladığı, bunun sırasıyla su ve toprakla devam ettiği ortaya çıkarıldı.

Lügat sahibi kazvinî cemreyi şöyle izah eder: Vaktiyle göçebelik zamanlarında insanlar kış gelince hayvanlarıyla birlikte barınmak üzere üç daireli, kıldan çadır kurarlardı. Dairelerin birincisi ikincisini, ikincisi üçüncüsünü kuşatırdı. Birinci daireyi büyük, ikinci daireyi küçük hayvanlara, üçüncü daireyi de kendilerine tahsis ederler ve her bir daireyi birer ateşle ısıtırlardı.
Havanın ısınmaya başladığını hissettiklerinde, bu da takriben 20-21 şubat’ına tekabül eder, birinci dairenin hayvanlarını sahraya çıkarırlar ve oradaki ateşi söndürürler. ikinci dairedekileri birinci daireye naklederler, ikinci daire çadırını kaldırırlardı. Bu günlerde “cemre havaya düştü.” yani hava ısınmaya başladı, derlerdi.

Bir hafta sonra, 27 şubatta ise ikinci dairedeki hayvanları çıkarırlar, ikinci ateşi söndürürlerdi ve “suya cemre düştü” derlerdi. Bu da sular ısınmağa başladı demek olurdu.

Bir hafta sonra da, 6 mart gibi, kendileri de çıkar ve çadırı söküp yaylaya göçerlerdi. Bu suretle ateşin üçüncüsünü de söndürmüş olurlardı. buna da “cemre toprağa düştü”, yani yer de ısınmaya başladı demek isterlerdi. "