• Web sitemizin içeriğine ve tüm hizmetlerimize erişim sağlamak için Web sitemize kayıt olmalı ya da giriş yapmalısınız. Web sitemize üye olmak tamamen ücretsizdir.
  • Sohbetokey.com ile canlı okey oynamaya ne dersin? Hem sohbet et, hem mobil okey oyna!
  • Soru mu? Sorun mu? ''Bir Sorum Var?'' sistemimiz aktiftir. Paylaşın beraber çözüm üretelim.

Hücrede Madde Alışverişi

mum

Özel Üye
Üyelik Tarihi
3 Nis 2008
Konular
2,214
Mesajlar
2,424
MFC Puanı
1,030
HÜCREDE MADDE ALIŞ VERİŞİ

Bundan önceki bölümlerde, hücreye ulaşmayan hiçbir maddenin yararlı olamayacağını belirtmiştik. Maddelerin hücreye girerken ilk karşılaştıkları engel hücre zandır.

Hücre zarından geçişler difüzyon, osmoz ve aktif taşıma ile olur.​

difuzyon.jpg


DİFÜZYON (yayınma):
Maddeleri meydana getiren moleküller az veya çok hareketlidir. Difüzyon olayı moleküllerin hareketine bağlıdır. Moleküller, bulundukları ortamda çeşitli yönlere hareket ederler. Bu hareket maddenin katı, sıvı ve gaz oluşuna göre değişir. Gazların molekülleri sıvı ve katı maddedeki moleküllere göre daha hareketlidir. Meselâ, odamızın bir köşesinde kullandığımız bir kaç damla kolonya kokusunun kısa sürede odanın diğer köşesindeki kişi tarafından hissedilmesi, kolonya moleküllerinin difüzyonunu gösterir. Su dolu bir bardağın içerisine biraz şeker attığımızda, bir süre sonra bardaktaki bütün suyun tatlanması olayı da bir çeşit difüzyondur. Bu iki örnekte gördüğünüz gibi difüzyon, daha yoğun molekül bulunduran bir ortamdan daha az yoğun ortama doğru moleküllerin hareketinden ibarettir.

Moleküller, hareket halindeyken birbirleriyle çarpışmakta ve ortamın her yerine eşit bir şekilde dağılmaktadırlar. Hücrenin yaşadığı ortamdan hücre içerisine, bazı hallerde de hücre dışına difüzyonla çeşitli maddeler girip çıkar.​

osmoz.jpg



OSMOZ (geçişme):
Özel bir difüzyon şeklidir. Yoğunlukları farklı olan iki çözünmüş madde, yarı geçirgen bir zarla ayrıldığında, su moleküllerinin yoğun bulunduğu ortamdan az yoğun ortama doğru bir su geçişi olur. işte böyle yarı geçirgen bir zardan suyun difüzyonuna “osmoz” denir.

(A) kabında, sadece su moleküllerini geçiren bir zarın iki yanında saf su bulunmaktadır. îki taraftaki suyun aynı yoğunlukta olması sebebiyle, zardan karşılıklı olarak ve eşit sayıda her iki tarafa su molekülü geçecektir. Aynı kabın (B) sağ tarafına biraz çay şekeri (sükroz) ilave ettiğimizde, bu sefer suyun iki tarafa eşit olarak değil de şekerin bulunduğu kısma doğru daha fazla geçtiği gözlenir. Şeker molekülleri ise, zardan geçemiyecek kadar büyük oldukları için kendi bölmesinde kalır. Bu su geçişi dolayısıyla, şeker bulunan kısımdaki çözeltinin seviyesinde bir yükselme görülür. Yükselen bu çözeltinin yapmış olduğu basınç, suyun daha fazla geçmesine karşı koyar ve her iki tarafın yoğunluğu eşit olmadığı halde, sistem dengede kalır. Hücrelerin %60—65′i su olduğu için,osmoz olayı canlı hücrelerin hepsinde görülür. Meselâ bitki hücresi kendinden yoğun bir ortama konulduğunda, osmoz kurallarına göre koful özsuyunda bulunan su molekülleri hücre dışına çıkar. Su kaybeden koful küçülür. Tabii haldeyken hücrenin çeperlerine yapışık olan sitoplazma zarı, koful basıncı ortadan kalkınca çeperden ayrılarak büzülür. Bu olaya sitoplazma bozulması anlamına gelen “plazmoliz” denir. Hücre bu durumda uzun süre kalırsa ölebilir.

Plâzmolize uğramış hücre saf suya konursa, hücreye dışardan su molekülleri girer. Su alan hücrenin kofulu yavaş yavaş büyür ve sitoplâzmayı çeperlere doğru iterek eski durumuna getirir. Bu olaya da “deplâzmoliz” denir. Hücre saf suda biraz daha bırakılırsa, hücreye su girişi artar ve koful çok büyür; büyüdükçe de sitoplazmaya yaptığı basınç artar. Böylece hücre zarı gergin duruma geçer ki, hücrenin bu haline “turgor” (şişme) denir. Turgor durumundaki hücre, daha fazla su alırsa canlılığını kaybedebilir. Turgor olayı, otsu bitkilerin ve yaprakların dik durmasını sağlar.​

aktif-tasima.jpg


AKTİF TAŞIMA:
Su ve suda erimiş bazı maddelerin molekülleri, tabii olarak difüzyon ve osmoz kurallarına göre çok yoğun olduğu ortamdan az yoğuna doğru geçerler. Bu iki olayda enerji kullanılmaz. Geçişler sadece yoğunluk farkından dolayıdır. Bazı .maddelerin canlı hücre zarlarından geçişi ise, mutlaka enerji harcanarak yapılır.

Eğer bir maddenin hücre zanndan geçişi, hücrenin enerji kullanmasıyla oluyorsa, bu olaya “aktif taşıma” denir. Aktif taşımada madde, az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru hücre tarafından enerji harcanarak taşınır. Konuyu daha iyi anlayabilmeniz için, bu olayı bir bisikletlinin bir yokuşu iniş ve çıkışına benzetebilirsiniz. İnişte, bisikletin pedalını çevirmeden fiziksel olarak hareketi mümkündür. Bunun için hiçbir enerji harcanmayabilir.Hücrelerde moleküllerin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama hareketi, bisikletin iniş aşağı hareketine benzer ve enerji harcanmaz. Yokuş çıkarken, bisikletinizin pedallarını enerji harcayarak döndürmeniz gereklidir. Bu da canlı hücrelerdeki az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru enerji harcanarak yapılan aktif taşımaya benzemektedir.

Aktif taşıma olayı, en iyi şekilde bir tatlı su algi olan​
Nitella
‘da görülür.

Nitella hücresi,bulunduğu ortamdan 1000 defa fazla potasyum taşır. Şayet Nitella aktif taşıma yapmamış olsaydı, hücre içinde bu kadar yüksek potasyum iyonu olmayacak ve difüzyonla hücre dışına çıkacaktı. İnsan dahil olmak üzere bir çok canlının sinir, kas, böbrek ve sindirim sistemlerinin hücrelerinde de aynı aktif taşıma sonucu, potasyum yoğunluğu hücre içinde daha yüksektir.Zardan geçemeyen büyük parçacıklar, hücre içine pinositoz ve fagositozla alınır.​

Pinositoz
hayvan hücrelerinde görülür. Hücre zarından sitoplazmaya doğru meydana gelen cep veya kese şeklindeki çöküntülere büyük moleküllü sıvı maddeler dolar. Bu kısım daha sonra zardan ayrılarak, besin kofulu gibi sitoplazmaya dahil olur. Böylece hücre dışındaki sıvı besinler hücre içine alınarak sindirilir.​

Fagositoz
da hayvan hücrelerinde görülür. Hücre zarı dışarıya doğru sitoplazma ile uzantılar meydana getirir. Büyük moleküllü katı maddeler bu sitoplazma uzantıları tarafından sarılarak hücre içine alınır. Amiplerin beslenmesi ve kandaki akyuvarların mikropları yemesi bir fagositoz olayıdır.
 

Mavera

MFC Üyesi
Üyelik Tarihi
14 Ara 2018
Konular
259
Mesajlar
916
MFC Puanı
180
Pasif Madde Alışverişi
  • Canlı cansız her hücrede görülür.
  • ATP enerjisine gereksinim duyulmaz.
  • Maddeler yoğun oldukları yerden az yoğun oldukları yere doğru geçerler.
  • Hücre içinde ve dışında maddelerin yoğunluğu eşit olduğunda olay durur.
  • Basit difüzyon, kolaylaştırılmış difüzyon, osmoz pasif taşıma çeşitleridir.
Basit Difüzyon
  • Küçük moleküllerin yüksek konsantrasyonlu ortamdan düşük konsantrasyonlu ortama geçmesi olayıdır.
Kolaylaştırılmış Difüzyon
  • İyonların ve moleküllerin özel taşıyıcı proteinler yardımıyla zardan geçirilmesi olayıdır.
Osmoz
  • Su moleküllerinin yarı geçirgen bir zardan geçirilmesi olayıdır. Her çözeltinin bir osmotik basıncı vardır. Saf suyun osmotik basıncı sıfırdır.
Hücrenin İçinde Bulunduğu Çözelti Türleri
  • Hipertonik: Hücrenin su kaybettiği ortamlar hipertonik özellik gösterir.
  • Hipotonik: Hücrenin su aldığı ortamlar hipotonik özellik gösterir.
  • İzotonik: Hücrenin su yüzdesinin değişmediği ortamlar izotonik özellik gösterir.
 
Üst