Savant sendromu nedir?

Savant sendromu, önemli derecede zihinsel engelli birinin, ortalamanın üzerinde belirli yetenekleri gösterdiği bir durumdur. Savantların üstünlük gösterdiği beceriler genellikle hafıza ile ilgilidir. Bu hızlı hesaplama, sanatsal yetenek veya müzikal yeteneği içerebilir. Aslında, 10 otistik kişiden bir tanesinin, değişen derecelerde kayda değer yetenekleri vardır, ancak savant sendromu konjenital ya da edinsel olabilir. Birçok savant becerisi doğumda var olan bazı gelişimsel güçlüklerin üzerine eklenerek çocuklukta ortaya çıkmaktadır. Edinsel savant becerileri sağlıklı gelişim gösteren bireylerde bebeklik, çocukluk ya da erişkinlikte geçirilen kafa travması ya da merkezi sinir sistemi travması sonrası gelişebilir. Savant sendromlu tüm çocukların yaklaşık yarısı otistiktir. Otizmi olan tüm çocukların yaklaşık yüzde 10’unda savant sendromu vardır. Bu oran 35 üzerinde IQ’lu otizmi olan çocukların yüzde 25’ine yükselir. (Çok sayıda otistik çocuğun IQ’ları daha düşüktür.)​

Savant sendromunun nedenleri 2004’e kadar bilinmiyordu. Bazı araştırmacılar bunun gen veya genlerdeki bir değişiklikten kaynaklandığını, bazılarının bunun sağ hemisferde meydana gelen bu hasarı telafi eden beynin sol yarımküresine bir çeşit zarar verdiğine inanıyor. Bununla birlikte, sendromun nedenleri açık değildir ve daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.​

Savant sendromu bir alanda bir çocuğun kabiliyeti göz önüne alındığında beklenenden yüksek olduğunda teşhis edilir. Savant sendromunun herhangi bir dezavantajının olup olmadığı bilinmemektedir, bu nedenle tedavi edilmesi gerekmez. Genellikle savant sendromuna eşlik eden altta yatan bozuklukların tedavi edilmesi gerekir ve savant sendromlu çocuğun özel yeteneğinden yararlanılmasının çocuğun altta yatan gelişimsel bozuklukların tedavisine yardımcı olabileceğine inanılmaktadır. Savant sendromlu çocuklar çok özel bir beceriye sahiptir. Bu çocuklar, özel ilgi ve yeteneklerin bir şekilde kullanılmasını sağlayan herhangi bir altta yatan hastalığın tedavisine daha iyi yanıt verebilir.​

Savant Sendromu, bazı nöropsikiyatrik bozuklukların varlığında bellek, aritmetik, çizim veya müzik gibi sınırlı alanlarda üstün yetenek gösteren bireyleri tanımlamaktadır. Bu kişiler bazı zihinsel alanlarda olağanın altında işlevsellik gösterirken, özelleşmiş diğer alanlarda üstün yeteneklere sahiptir. Yetenekli olunan alanlar “beceri adacıkları” olarak da adlandırılmaktadır.​

Otistik Spektrum Bozukluğu, Öğrenme Güçlüğü, beyin hasarı veya görme kaybı olan bireylerde Savant Sendromu görülebilmektedir. Otistik Spektrum Bozukluğu, Öğrenme Güçlüğü veya doğumsal beyin hasarında görülen savant beceriler doğuştan gelirken, bazı yaralanmalar, kazalar veya beyin hasarları sonrası bu beceriler sonradan da ortaya çıkabilmektedir. Güncel veriler otizm tanılı bireylerin onda birinden azında savant becerileri olabileceğini düşündürmektedir. Diğer yandan öğrenme güçlüğü veya beyin hasarı olanlarda savant beceriler daha nadirdir ve 1500- 2000 bireyden birinde görülebilir. Sendrom erkeklerde 4- 6 kat daha sık görülmektedir.​

Savant Sendromunda gözlenen beceriler hafiften belirgine değişken bir aralıkta olabilir ve özellikle müzik, sanat, takvimle ilgili hesaplamalar, matematik, mekanik/ görsel- uzamsal becerileri içerir. Hafif savant beceriler müzik, spor, doğum günleri, plakalar, tarihi bilgiler, tren veya otobüs saatleri veya hatları gibi alanlarla aşırı ilgilenme ve ezberleme ile kendini gösterir. Daha yetenekli savant bireylerde ise beceriler herhangi bir tanı almayan yaşıtları arasında bile dikkat çekici düzeydedir. Daha yetenekli ve deha düzeyindeki savant sendromlular çok nadir görülmektedir. Nadir olarak yabancı diller, atletizm veya bilgisayar, internet vb. alanlarda Savant becerilerin görülebileceği bildirilmiştir. Savant Sendromu olan bireyler genelde tek bir alanda beceri gösterir ancak çok nadir olarak birden fazla alanda üstün beceri gösteren kişiler de saptanmıştır.​