Bir Galat kenti olan Tavium, Yozgat’ın 30 km batısındaki Büyüknefes köyünde yer alır. Yerleşim MÖ 4. binyıldan itibaren iskân edilmiş ve Hitit döneminde gelişerek Taviniya olarak anılmaya başlanmıştır. Burası Hitit başkenti Hattuşa’ya sadece 20 km mesafededir.Tavium MÖ 3. yüzyılda, Tuna bölgesi kökenli bir Kelt (Galatlar) kavmi olan Trokmiler tarafından yeniden iskân ve inşa edilmiştir. Kent İç Anadolu Bölgesinde Trokmilerin yaşadığı Orta Kızılırmak Yöresinin ticaret merkezi ve başkenti konumundaydı. Barbar ve savaşçı bir kavim olan Galatlar şehirciliği ve düzenli yaşamı pek sevmezler, geçimlerini paralı askerlik yaparak, haraç alarak ve tarımla uğraşarak sağlarlardı. Bundan dolayı da Anadolu'da yerleştikleri bölgenin gelişimini engellediler ve kurulu kentlerin gerilemesine neden oldular. Ancak; Galatlar Ankyra, Pessinus ve Tavium'u ticaret merkezi haline dönüştürebilmişlerdir.



Tavium' un; krallık yolu, Asya ve Karadeniz - Suriye yolu üzerinde dört yol ağzında olması da önemini bir kat daha artırmaktadır. Herodot'un Tavium’dan geçtiğini belirttiği Kral Yolu’nun buraya uğradığını ifade eden diğer bir kişi Prof. W.M.Ramsay'dır. Buna göre, Kuzeybatıda Nicomedia’dan başlayıp, Nikaia, Dorylaion, Germa, Ankyra ve Tavium'dan geçen yol, kuzeydoğuda Boğazköy(Hattuşa), Karissa(Alaca) ve Amisos'a yönelmektedir.Ayrıca yine güneyden Mokissos (Kırşehir)'dan gelen yol Tavium’a uğramaktaydı.
Coğrafyacı Strabon'un Tavium o devirde bir ticaret merkezi olduğu, Mithridation ve Danala isimli kaleleri, Zeus'un tunçtan yapılmış heykeli ve kutsal alanları bulunduğundan bahseder. Bunlardan anlaşılacağı üzere Tavium Galat ve Roma devirlerinde önemli bir merkezdir. Galatia bölgesi M.Ö. 25 yılında Augustus tarafından Romanın Eyaleti haline dönüştürülür.
Tavium’da şu ana kadar kapsamlı kazı çalışması yapılmamıştır. 1997 yılından beri yörede Avusturya Klagenfurt Üniversitesinden Prof.Karl Strobel başkanlığında yüzey araştırmaları yapılmaktadır. Bu çalışmalar kapsamında, Büyüknefes ve çevresinde yer alan birçok köyde de yüzey araştırmaları yapılmış (Yakuplu, Süleymanlı, Körpeli, Haydarbeyli, Sağlık, Dereboymul, Beşerek, Susuz, Çamdibi, Çakırhacılı, Zincir, Türkmensarılar, Çatma, Sarıfatma, Cihanpaşa,Salmanlı v.s.) geniş bir çevrede antik yerleşim izleri tespit edilmiştir. Araştırmalar sonunda çok sayıda seramik parçaları, sütun kaide ve tamburları, mezar stelleri, Bizans dönemine ait yazıtlı mezar ve birçok mimari kalıntılara rastlanmıştır. Geniş bir çevrede yapılan çalışmalar sonucunda şu ana kadar, Kalkolitik çağdan – İslami döneme kadar iskân izleri tespit edilmiştir.
Ayrıca Büyüknefes Köyü’nde Strabon'un bahsettiği kaleler olsa gerek günümüzde Büyük ve Küçük Kale adıyla bilinen yerler ve küçük kaleye yakın yerde tiyatro kalıntıları araştırmacılar tarafından tespit edilmiştir.




Tavium Paraları



Sonuç olarak, Galatlar'dan önce Hitit izleri taşıyan ve daha sonra Bizans’ın toprağı olan bir bölgenin bu güne kadar devam eden yüzey araştırmalarının bir kazıya dönüşememesi, yörenin geçmişini tüm aydınlığı ile ortaya çıkarmak, kültür ve turizme kazandırmak açısından büyük gecikme arz etmektedir.​