Yeni Çağda Avrupa
Orta Çağ’da Avrupa’da egemen siyasal sistem feodalite idi. Ayrıca siyaset
düşünce ve din alanlarında Katolik Kilisesi’nin büyük ağırlığı vardı. Yeni Çağ Avrupa'sında görülen gelişmeler feodalitenin ve kilisenin etkisini ortadan kaldırmıştır.
Yeni Çağ’da Avrupa’nın genel özellikleri şöyle sıralanabilir;
Feodalite rejiminin yerine mutlak krallık (monarşi) rejimi egemen olmuştur. Bu durum Avrupa’da kralların siyasal birliği sağlamasına ortam hazırlamıştır.
Krallar papaların devlet işlerine karışmasını önlemişlerdir. Bu durum yönetimde laik anlayışın ve kralların güçlenmesini sağlamıştır.
Ticaret faaliyetleri bölgesel olmaktan çıkarak önce ülke sınırlarına
sonra bütün Avrupa’ya
ardından farklı kıtalara yayılmıştır. Bu durum Avrupalı devletlerin ekonomik yönden güçlenmelerini sağlamıştır. Coğrafi keşifler sonucunda Avrupalılar çeşitli kıtalarda sömürge imparatorlukları kurmuşlardır.
Düşünce ve bilim hayatında skolastik düşünce yerine pozitif düşünce egemen olmuştur. Bu durum Avrupa’nın gelişmesinin önündeki engellerin kaldırılmasını sağlamıştır.
Mezhep birliği bozulmuş
Katolik kilisesi zayıflamıştır. Bu durum Avrupa’da dinden uzaklaşmaya neden olmuş ve Haçlı seferlerinin düzenlenmesini zorlaştırmıştır.
Yeni Çağ’da Avrupa’daki bu gelişmelere yol açan temel olaylar şunlardır.
Teknolojik gelişmeler - Barutun Ateşli Silahlarda Kullanılması
Avrupalılar
Haçlı Seferleri sırasında Müslümanlardan barutu öğrenmişlerdir. Ancak barutun ateşli silahlarda kullanılmasını
Avrupa’yı
özellikle İstanbul’un Türkler tarafından fethedilmesinden sonra etkilemiştir.
Fatih’in döktürdüğü büyük topların İstanbul surlarını yıkması örnek alan krallar güçlü surlarla çevrili şatolarda yaşayan derebeylerini ortadan kaldırarak ülkelerinin tek hakimi oldular. Kralların yönetimde tek güç oldukları bu sisteme “monarşi” veya “mutlak krallık” denilmiştir .
Krallar merkezi otoriteyi güçlendirdikten sonra feodalite rejiminin bir uzantısı olan şövalyelik olgusuna son vererek sürekli ordular kurdular. Güçlenen krallar papaların egemenlik haklarına müdahale etmelerine izin vermediler.
Kağıt ve Matbaanın Yaygınlaşması
Avrupalılar kağıt ve matbaayı Haçlı seferleri sırasında öğrenmişlerdi. Öğrendikleri bu buluşları geliştirerek daha ucuza ve seri halde kullanmayı başardılar.
Avrupa’da kağıt ve matbaanın yaygınlaşmasıyla;
Çok sayıda kitap basılmış ve ucuz satılmıştır.
Okur yazar sayısı artmıştır.
Değişik bilgi ve düşünceler geniş alanlarda yayılmıştır.
Bilim
kültür ve düşünce hayatı gelişmiştir.
Rönesans ve Reform hareketlerine zemin hazırlanmıştır.
Skolastik düşünce yıkılmış
pozitif düşünce ortaya çıkmıştır.
Pusula Gemicilik ve Haritacılıkta Gelişme
Avrupalılar haçlı seferleri sırsında öğrendikleri pusulayı geliştirerek denizlerde uzun yolculuklara çıktılar. Bunun yanı sıra dayanıklı gemilerin de yapılmasıyla Avrupalılar yeni ticaret yolları aradılar ve coğrafi keşifler gerçekleştirdiler.
Coğrafi Keşifler
Coğrafi Keşiflerin Gerçekleşmesiyle
Pusula
gemicilik ve coğrafya bilgilerinin gelişmesi.
Avrupa ülkelerinin Hindistan’daki hammadde kaynaklarına doğrudan ulaşmak istemeleri.
Önemli ticaret yollarının Türklerin elinde olması.
Uzak Doğudan gelen malların Avrupalılara pahalıya mal olması.
Ticaretin gelişmesi sonucunda Avrupa’da az bulunan altın gümüş gibi değerli madenlere ihtiyacın artması.
Avrupalıların Hristiyanlığı Avrupa dışına yaymak istemeleri.
Gibi nedenler etkili olmuştur.
Keşifler
İlk olarak 14 yüzyılın başlarında Fransız ve Ceneviz gemicileri tarafından başlatılan keşif gezileri yüzyıl savaşları nedeniyle kesintiye uğramıştır. 15 yüzyılda yeniden başlayan keşif hareketlerine en büyük desteği ispanya ve Portekiz kralları verdiler. Keşif hareketleri sonucunda Portekizli Betelmi Diyaz Afrika’nın güneyinde Ümit Burnu’na (1487)
yine başka bir Portekizli Vasko dö Gama buradan dolaşarak Hindistan’a ulaştı (1498). İspanya adına sefere çıkan Kristof kolomb Atlas Okyanusuna açılarak Amerika kıtasını keşfetti (1492). Portekizli Macellan ve Del Kano 1519 – 1522 yılları arasında dünyayı dolaşarak dünyanın yuvarlak olduğunu ispatladılar.
Coğrafi Keşiflerin Sonuçları
Yeni ülkeler
yeni bitki ve hayvan türleri keşfedilmiştir.
Avrupa devletleri keşfedilen yerlerde sömürge imparatorlukları kurdular.
Afrika’dan getirilen yerliler Amerika’ya yerleştirilmiş ve köle ticareti başlamıştır.
Keşfedilen yerlerdeki değerli madenler Avrupa’ya taşınmıştır. Bundan sonra Avrupa’da asıl zenginlik kaynağı toprağın yerini altın ve gümüş almıştır.
Yeni ticaret yoları bulunmuş
bunun sonucunda ipek ve baharat yolu önemini kaybetmiştir.
Akdeniz limanları önemini kaybederken
atlas okyanusundaki limanlar önem kazanmıştır.
Avrupa devletleri arasında sömürgelerini genişletmek amacıyla savaşlar başlamıştır.
Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiştir.
Keşfedilen yerlere Avrupa’dan göçler olmuş
böylece Avrupa kültür ve uygarlığı bu bölgelerde yayılmıştır.
Keşfedilen ülkelerde Hıristiyanlık dini yayılmıştır.
Coğrafi keşifler sonucunda öğrenilen bilgiler kilisenin dünya ile ilgili ileri sürdüğü bilgilerin yanlış olduğunu ortaya çıkarmış
kiliseye güven azalmış ve dini inançlar zayıflamıştır.
Ticaret yollarının değişmesi
Osmanlı devleti ve İslam dünyasının ekonomisi olumsuz yönde etkilenmiştir.
Coğrafi keşifler Rönesans ve Reform hareketlerine zemin hazırlamıştır.
Rönesans
Avrupa’da 15. ve 16. yüzyıllarda önce İtalya’da başlayan
daha sonra diğer Avrupa ülkelerine yayılan edebiyat
sanat
düşünce ve bilim alanındaki büyük yenilik
gelişme ve anlayışlara “Rönesans” denir.
Rönesans hareketlerinin başlamasında
Haçlı seferleri ile İslam dünyasındaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin batıya taşınması.
Eski Yunan ve Roma uygarlığına ait eserlerin incelenmesi ve okutulması.
Matbaanın etkisiyle yeni buluş ve düşüncelerin her tarafa kolayca yayılması.
Coğrafi keşiflerle Avrupa’nın zenginleşmesi ve yaşam düzeyinin yükselmesi sonucunda düşünce ve sanat eserlerine değer veren “mesen” sınıfının ortaya çıkması.
Avrupa’da üstün yetenekli sanatkarların yetişmesi.
Yazar
şair ve sanat karları koruyan kişilerin bulunması.
Gibi nedenler etkili olmuştur.
Rönesans hareketleri ilk olarak İtalya’da başlamıştır. İtalya’nın coğrafi konumunun İslam dünyası
eski Yunan ve Roma uygarlıklarından etkilenmesini kolaylaştırması
İtalyan şehir devletlerinin zenginliği
İtalya’nın Hıristiyanlığın dini merkezi olması ve zengin kilisenin sanatçıları koruması Rönesans’ın İtalya’da başlamasında etkili olan başlıca faktörlerdir.
Rönesans ilk olarak “Hümanizma” akımı ile edebiyat alanında başlamıştır. Yunanca
Latince ve ibranice metinleri inceleyenlere “Hümanist”
bunların çalışmalarıyla ortaya çıkan akıma da “Hümanizm” denilmiştir. İtalya’da Rönesans edebiyatın yanı sıra mimari
resim ve heykeltıraşlık alanlarında da etkili olmuştur.
Rönesansın yayılması
Rönesans’ın Avrupa ülkelerine yayılmasında
İtalya savaşları (1494 – 1559) ve Hıristiyanların papayı ziyaretlerinin büyük rolü olmuştur.
Rönesans hareketleri Fransa’da daha çok mimari ve güzel sanatlar
Almanya’da din ve edebiyat
İngiltere’de ve İspanya’da edebiyat alanlarında görülmüştür.
Rönesans’ın sonuçları
Avrupada bilim alanında deney ve gözleme dayanan pozitif düşünce yayılmıştır. Bunun sonucunda skolastik düşünce yıkılmıştır.
Bilim
teknik
sanat ve edebiyatta yeni düşünceler ortaya çıkmıştır.
Eğitim ve öğretime önem verilmiştir.
Bilimsel alandaki buluş ve gelişmeler teknoloji ve sanayinin gelişmesine ortam hazırlamıştır.
Din adamları ve kilise eleştirilerek Reform hareketlerinin başlamasını sağlamıştır.
Rönesans hareketlerinin sonunda din adamlarına devlet çeşitli kademelerine görev verilmemiş
devlet işlerini yürütecek bürokratlar ortaya çıkmıştır. Bu durum Reform hareketlerinden sonra daha da belirginleşmiştir.
16. yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan dinde yeni düzenlemeler yapılmasına “Reform” denir.
Reform - Reform Hareketlerinin Başlaması
Katolik kilisesi’nin bozulması ve bazı zümrelerin çıkarlarına uygun hareket etmesi.
Matbaa’nın kurulmasıyla İncil’i Latince’den İngilizce
Almanca ve Fransızca gibi ulusal dillere çevrilmesi ve böylece Hıristiyanların din adamlarının söyledikleriyle İncil’de yazanların birbiriyle uyuşmadığını görmeleri.
Rönesans’ın etkisiyle özgür düşüncenin yayılması.
Kilisenin elindeki yetkileri kullanarak halkı sömürmesi.
Kilisenin para karşılığı “endülüjans” denilen ve günahların affedildiğini belirten kağıtlar dağıtması.
Gibi nedenler etkili olmuştur.
Reformun ortaya çıkması ve yayılması
Reform hareketlerini Almanya’da Wittenberg Üniversitesi’nde din bilgini olan Martin Luther başlatmıştır. Özellikle endülüjans satışına karşı olan Martin Luther
1517’de Wittenberg kilisesinin kapısına astığı bildiriyle papalığın günahları af etme yetkisi olmadığını
Allah ile kul arasında kimsenin giremeyeceğini
endülüjans belgesi satan din adamlarının suç işlediğini açıkladı. Bu düşüncelerin fakir Alman halkı arasında büyük ilgi görmesi üzerine papa 10. Leon Martin Luther’i aforoz etti. Martin Luther aforoz kağıdını halkın gözü önünde yakınca papa Alman İmparatoru Şarlken’e Martin Luther’i idama mahkum edilmesini istedi ve tutsak edilmesi gerektiğini bildirdi. Ancak Saksonya Prensi Martin Luther’i şatosunda korudu.
Martin Luther’in görüşlerinden etkilenen köylüler ve şövalyeler ayaklanarak kilisenin mallarını yağmaladılar. Şarlken sorunu çözebilmek için 1529’da “Diyet Meclisi”ni topladı. Burada yeni mezhebin yayıldığı yerlerde kabul edilmesi kararlaştırıldı. Luther yanlısı Prensler bu kararı protesto ettiler. Bu nedenle yeni mezhebe “Protestanlık” adı verilmiştir.
Almanya’daki mücadeleler sonunda taraflar arasında Ogsburg antlaşması imzalanarak Protestanlık resmen tanınmıştır (1555). Bu antlaşmaya göre halk bağlı bulunduğu hükümdar veya prensin kabul ettiği mezhebe gerçekleşti.
Martin Luther’in görüşleri Almanya dışında da etkili oldu. Fransa’da Kalven adında bir hukukçunu fikirlerinden “kalvenizm” mezhebi doğdu. Uzun mücadelelerden sonra 1598 yılında Nant Fermanı ile Fransa’da yeni mezhepler serbest bırakılmıştır.
İngiltere’de Kral 7. Henri Anglikan kilisesini kurarak kendisine bağladı. Böylece İngiltere’de Katolik kilisesi’nin etkisinden sona ermiş
din
milli bir karakter kazanmıştır. İskoçya
İsveç
Norveç ve Danimarka’da da Protestanlık yayılmıştır.
Reformun Sonuçları
Avrupa’da mezhep birliği bozulmuş
Protestanlık
Kalvenizm ve Anglikanizm gibi yeni mezhepler ortaya çıkmıştır.
Katolik kilisesi kendisine çekidüzen vererek Yeni Çağ’da keşfedilen ülkelere Hıristiyanlık yayılmasına çalışmıştır.
Papa ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır.
Katolik mezhebinden ayrılan ülkelerde kilisenin malları yağmalanmış
topraklarına el konulmuştur.
Okullar kilisenin elinden alınmış
laik öğretim kurumları açılmıştır. Böylece kilisenin eğitim ve bilim üzerindeki baskıları ortadan kalmıştır.
Osmanlı Devleti Hıristiyan birliğini parçalamak için Reform’u desteklemiş
bu sayede Osmanlıların Avrupa içlerine ilerlemesi kolaylaşmıştır.
Osmanlı Devletindeki Hıristiyanlar Reform hareketlerinden etkilenmemişlerdir. Bu durumun en önemli nedenleri Hıristiyanların dinsel özgürlüğe sahip olmaları ve Osmanlı Devleti’nin kilisenin Hıristiyanları sömürmesini engellemesidir.
Orta Çağ’da Avrupa’da egemen siyasal sistem feodalite idi. Ayrıca siyaset
Yeni Çağ’da Avrupa’nın genel özellikleri şöyle sıralanabilir;
Feodalite rejiminin yerine mutlak krallık (monarşi) rejimi egemen olmuştur. Bu durum Avrupa’da kralların siyasal birliği sağlamasına ortam hazırlamıştır.
Krallar papaların devlet işlerine karışmasını önlemişlerdir. Bu durum yönetimde laik anlayışın ve kralların güçlenmesini sağlamıştır.
Ticaret faaliyetleri bölgesel olmaktan çıkarak önce ülke sınırlarına
Düşünce ve bilim hayatında skolastik düşünce yerine pozitif düşünce egemen olmuştur. Bu durum Avrupa’nın gelişmesinin önündeki engellerin kaldırılmasını sağlamıştır.
Mezhep birliği bozulmuş
Yeni Çağ’da Avrupa’daki bu gelişmelere yol açan temel olaylar şunlardır.
Teknolojik gelişmeler - Barutun Ateşli Silahlarda Kullanılması
Avrupalılar
Fatih’in döktürdüğü büyük topların İstanbul surlarını yıkması örnek alan krallar güçlü surlarla çevrili şatolarda yaşayan derebeylerini ortadan kaldırarak ülkelerinin tek hakimi oldular. Kralların yönetimde tek güç oldukları bu sisteme “monarşi” veya “mutlak krallık” denilmiştir .
Krallar merkezi otoriteyi güçlendirdikten sonra feodalite rejiminin bir uzantısı olan şövalyelik olgusuna son vererek sürekli ordular kurdular. Güçlenen krallar papaların egemenlik haklarına müdahale etmelerine izin vermediler.
Kağıt ve Matbaanın Yaygınlaşması
Avrupalılar kağıt ve matbaayı Haçlı seferleri sırasında öğrenmişlerdi. Öğrendikleri bu buluşları geliştirerek daha ucuza ve seri halde kullanmayı başardılar.
Avrupa’da kağıt ve matbaanın yaygınlaşmasıyla;
Çok sayıda kitap basılmış ve ucuz satılmıştır.
Okur yazar sayısı artmıştır.
Değişik bilgi ve düşünceler geniş alanlarda yayılmıştır.
Bilim
Rönesans ve Reform hareketlerine zemin hazırlanmıştır.
Skolastik düşünce yıkılmış
Pusula Gemicilik ve Haritacılıkta Gelişme
Avrupalılar haçlı seferleri sırsında öğrendikleri pusulayı geliştirerek denizlerde uzun yolculuklara çıktılar. Bunun yanı sıra dayanıklı gemilerin de yapılmasıyla Avrupalılar yeni ticaret yolları aradılar ve coğrafi keşifler gerçekleştirdiler.
Coğrafi Keşifler
Coğrafi Keşiflerin Gerçekleşmesiyle
Pusula
Avrupa ülkelerinin Hindistan’daki hammadde kaynaklarına doğrudan ulaşmak istemeleri.
Önemli ticaret yollarının Türklerin elinde olması.
Uzak Doğudan gelen malların Avrupalılara pahalıya mal olması.
Ticaretin gelişmesi sonucunda Avrupa’da az bulunan altın gümüş gibi değerli madenlere ihtiyacın artması.
Avrupalıların Hristiyanlığı Avrupa dışına yaymak istemeleri.
Gibi nedenler etkili olmuştur.
Keşifler
İlk olarak 14 yüzyılın başlarında Fransız ve Ceneviz gemicileri tarafından başlatılan keşif gezileri yüzyıl savaşları nedeniyle kesintiye uğramıştır. 15 yüzyılda yeniden başlayan keşif hareketlerine en büyük desteği ispanya ve Portekiz kralları verdiler. Keşif hareketleri sonucunda Portekizli Betelmi Diyaz Afrika’nın güneyinde Ümit Burnu’na (1487)
Coğrafi Keşiflerin Sonuçları
Yeni ülkeler
Avrupa devletleri keşfedilen yerlerde sömürge imparatorlukları kurdular.
Afrika’dan getirilen yerliler Amerika’ya yerleştirilmiş ve köle ticareti başlamıştır.
Keşfedilen yerlerdeki değerli madenler Avrupa’ya taşınmıştır. Bundan sonra Avrupa’da asıl zenginlik kaynağı toprağın yerini altın ve gümüş almıştır.
Yeni ticaret yoları bulunmuş
Akdeniz limanları önemini kaybederken
Avrupa devletleri arasında sömürgelerini genişletmek amacıyla savaşlar başlamıştır.
Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiştir.
Keşfedilen yerlere Avrupa’dan göçler olmuş
Keşfedilen ülkelerde Hıristiyanlık dini yayılmıştır.
Coğrafi keşifler sonucunda öğrenilen bilgiler kilisenin dünya ile ilgili ileri sürdüğü bilgilerin yanlış olduğunu ortaya çıkarmış
Ticaret yollarının değişmesi
Coğrafi keşifler Rönesans ve Reform hareketlerine zemin hazırlamıştır.
Rönesans
Avrupa’da 15. ve 16. yüzyıllarda önce İtalya’da başlayan
Rönesans hareketlerinin başlamasında
Haçlı seferleri ile İslam dünyasındaki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin batıya taşınması.
Eski Yunan ve Roma uygarlığına ait eserlerin incelenmesi ve okutulması.
Matbaanın etkisiyle yeni buluş ve düşüncelerin her tarafa kolayca yayılması.
Coğrafi keşiflerle Avrupa’nın zenginleşmesi ve yaşam düzeyinin yükselmesi sonucunda düşünce ve sanat eserlerine değer veren “mesen” sınıfının ortaya çıkması.
Avrupa’da üstün yetenekli sanatkarların yetişmesi.
Yazar
Gibi nedenler etkili olmuştur.
Rönesans hareketleri ilk olarak İtalya’da başlamıştır. İtalya’nın coğrafi konumunun İslam dünyası
Rönesans ilk olarak “Hümanizma” akımı ile edebiyat alanında başlamıştır. Yunanca
Rönesansın yayılması
Rönesans’ın Avrupa ülkelerine yayılmasında
Rönesans hareketleri Fransa’da daha çok mimari ve güzel sanatlar
Rönesans’ın sonuçları
Avrupada bilim alanında deney ve gözleme dayanan pozitif düşünce yayılmıştır. Bunun sonucunda skolastik düşünce yıkılmıştır.
Bilim
Eğitim ve öğretime önem verilmiştir.
Bilimsel alandaki buluş ve gelişmeler teknoloji ve sanayinin gelişmesine ortam hazırlamıştır.
Din adamları ve kilise eleştirilerek Reform hareketlerinin başlamasını sağlamıştır.
Rönesans hareketlerinin sonunda din adamlarına devlet çeşitli kademelerine görev verilmemiş
16. yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan dinde yeni düzenlemeler yapılmasına “Reform” denir.
Reform - Reform Hareketlerinin Başlaması
Katolik kilisesi’nin bozulması ve bazı zümrelerin çıkarlarına uygun hareket etmesi.
Matbaa’nın kurulmasıyla İncil’i Latince’den İngilizce
Rönesans’ın etkisiyle özgür düşüncenin yayılması.
Kilisenin elindeki yetkileri kullanarak halkı sömürmesi.
Kilisenin para karşılığı “endülüjans” denilen ve günahların affedildiğini belirten kağıtlar dağıtması.
Gibi nedenler etkili olmuştur.
Reformun ortaya çıkması ve yayılması
Reform hareketlerini Almanya’da Wittenberg Üniversitesi’nde din bilgini olan Martin Luther başlatmıştır. Özellikle endülüjans satışına karşı olan Martin Luther
Martin Luther’in görüşlerinden etkilenen köylüler ve şövalyeler ayaklanarak kilisenin mallarını yağmaladılar. Şarlken sorunu çözebilmek için 1529’da “Diyet Meclisi”ni topladı. Burada yeni mezhebin yayıldığı yerlerde kabul edilmesi kararlaştırıldı. Luther yanlısı Prensler bu kararı protesto ettiler. Bu nedenle yeni mezhebe “Protestanlık” adı verilmiştir.
Almanya’daki mücadeleler sonunda taraflar arasında Ogsburg antlaşması imzalanarak Protestanlık resmen tanınmıştır (1555). Bu antlaşmaya göre halk bağlı bulunduğu hükümdar veya prensin kabul ettiği mezhebe gerçekleşti.
Martin Luther’in görüşleri Almanya dışında da etkili oldu. Fransa’da Kalven adında bir hukukçunu fikirlerinden “kalvenizm” mezhebi doğdu. Uzun mücadelelerden sonra 1598 yılında Nant Fermanı ile Fransa’da yeni mezhepler serbest bırakılmıştır.
İngiltere’de Kral 7. Henri Anglikan kilisesini kurarak kendisine bağladı. Böylece İngiltere’de Katolik kilisesi’nin etkisinden sona ermiş
Reformun Sonuçları
Avrupa’da mezhep birliği bozulmuş
Katolik kilisesi kendisine çekidüzen vererek Yeni Çağ’da keşfedilen ülkelere Hıristiyanlık yayılmasına çalışmıştır.
Papa ve din adamlarına duyulan güven azalmıştır.
Katolik mezhebinden ayrılan ülkelerde kilisenin malları yağmalanmış
Okullar kilisenin elinden alınmış
Osmanlı Devleti Hıristiyan birliğini parçalamak için Reform’u desteklemiş
Osmanlı Devletindeki Hıristiyanlar Reform hareketlerinden etkilenmemişlerdir. Bu durumun en önemli nedenleri Hıristiyanların dinsel özgürlüğe sahip olmaları ve Osmanlı Devleti’nin kilisenin Hıristiyanları sömürmesini engellemesidir.