- Konum
- İzmir
-
- Üyelik Tarihi
- 29 Eyl 2015
-
- Mesajlar
- 1,638
-
- MFC Puanı
- 94
Rüzgarlar
Alm . Winde ( pl . ) , Fr . Went , ( m ) , İng . Winds . Dünya yüzeyine yakın ve atmosfer içerisinde havanın tabii yatay hareketleri . Hava hareketlerinin temel prensibi , mevcut atmosfer basıncının bölgeler arasında değişmesidir . Rüzgar , alçak basınçla yüksek basınç bölgesi arasında yer değiştiren hava akımıdır . Rüzgar daima yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru gider . İki bölge arasındaki basınç farkı ne kadar büyük olursa , hava akım hızı , o kadar fazla olur . Rüzgar sahip olduğu hıza göre fırtına , hortum gibi isimler alır .
Rüzgarın yönü rüzgar gülü , hızı ise anemometre ile ölçülür . Anemometre; pervanenin dönüş hızından , rüzgar hızını gösteren basit bir ölçü aletidir . Yükseklerdeki rüzgarlar , balonlar yardımı ile ölçülmektedir . Bunun için yükselme hızı bilinen balonlar , belli yüksekliğe gelince rüzgar hızından yol almaya başlar . Balonun birim zamanda kat ettiği yoldan , trigonometrik hesaplarla hızı bulunur . Daha hassas ölçmeler için balon , ya radarla takip edilir veya balona bir telsiz vericisi monte edilir .
Okyanuslardaki akımların ve dalgaların meydana gelmesinde , rüzgarların büyük rolü vardır . Rüzgarlar , karaların şekillerinin değişmesine de sebep olur . Bilhassa çöllerde kimi tepeler , rüzgarlar sebebiyle devamlı değişir . Rüzgarların bitki sporlarını sağa sola taşıyarak , çiçeklerin döllenmesine sebep olması bitki neslinin devamı yönünden çok mühimdir . Rüzgar gücünden yeldeğirmeni , yelkenli gemi işletmesinde istifade edilir . Rüzgar , orman yangınlarında menfi etki yapar .
Rüzgarın meydana geliş sebepleri: Rüzgarlar yüksek basınç alanından , alçak basınç alanına akarken; 1 ) Dünyanın dönüşü , 2 ) Yüzey sürtünmeleri , 3 ) Yerel ısı yayılması , 4 ) Rüzgar önünde başka atmosferik hadiselerin oluşu , 5 ) Toprağın topografik yapısı sebebiyle şekillenir .
Rüzgar , alçak ( siklon ) ve yüksek ( antisiklon ) alanlarda farklı özellikler taşır . Siklon içerisinde; 1 ) Basınç radyal olarak içe , 2 ) Doğru santrifüj kuvvetler dışa doğru , 3 ) Koriolis kuvvet dışa doğru etki eder , Antisiklon içerisinde ise; 1 ) Basınç değişmesi radyal olarak dışarıya doğru , 2 ) Santrifüj kuvvet dışarıya doğru , 3 ) Kariolus kuvvet içe doğru etki eder . Bütün bunların etkisi sonucunda rüzgar eşit basınç noktalarında yoluna devam eder . Bu hatların bir harita üzerinde çizilmesiyle meteoroloji haritaları elde edilir . Yüzey sürtünmeleri rüzgarın yönünü alçak basınç yönüne doğru çevirir . Denizlerde bu açı 20° , karalarda ise 30° ile 45° arasında değişir .
Atmosferin alt tabakalarında meydana gelen rüzgarlar , yerin ısı ve mekanik özelliklerinden dolayı türbülans meydana getirir . Türbülans meydana getirmeden , basınç alanları arasında dolaşan rüzgarlara , meyilli rüzgarlar denir . Eğer rüzgar hafif meyilli karadan denize doğru eserse logaritmik olarak alçalan bir spiral hat çizerek ilerler . Kuzey yarım kürede bu spiralin dönüş yönü saat ibresinin dönüş yönüdür . Atmosferin üst tabakalarında rüzgar hızı saatte 400 km 'ye kadar çıkabilir .
Rüzgar cinsleri: Rüzgarlar dünya üzerinde bulundukları bölgelere göre ve meydana geliş sebeplerine göre isimler alır . Atmosferin genel devri daimine bağlı olarak meydana gelen devamlı rüzgarlar . 1 ) Kutuplara doğru esen Kutup Rüzgarları , 2 ) 40° ve 60° enlemleri arasında kuvvetli esen Batı Rüzgarları , 3 ) Kuzey yarımkürede kuzeydoğu yönünde , güney yarımkürede güneydoğu yönünde devamlı ve kuru esen Alize Rüzgarlarıdır .
Yaz ve kış atmosfer basıncında ters yönde değişiklik olması ve bölgede basınç alanları arasında büyük fark olmasından meydana gelen rüzgarlara ise muson rüzgarları denir . Muson rüzgarları yazın karalara , kışın denize doğru eser . Kış musonları soğuk kuru , yaz musonları oldukça nemlidir .
Rüzgarlar bulundukları bölgelere göre de özellikler taşırlar: 1 ) Meltemler; karalarla denizler arasında eser . Öğlen vakitleri karalar ısınıp , alçak basınç sahası meydana getirince denizden karaya doğru eser . Gece bunun tesiri çok daha yavaş olur . Bu hava akımları vadilerle dağlar arasında da meydana gelir . 2 ) Soğuk mahalli ( yerel ) rüzgarlar , zaman zaman meydana gelen basınç farkından olur . Adriyatik Denizi ile Fransa 'nın Akdeniz sahillerinde eser . Bora ismini de alır . 3 ) Sıcak yerel rüzgarlar , İsviçre Alpleri kuzey yamaçlarını etkileyen kuru sıcak rüzgarlardır . Bu rüzgarlara fön de denir .
Yüksek süratli rüzgarlar , ayrıca fırtınalara sebep olurlar . Bu fırtınalardan Hint Okyanusunda esenlere tropik siklon; Meksika ile Kalifornia körfezlerinde esene hurricane; batı Pasifikte esene tayfun , Batı Afrika 'da esene tronado denir . Fırtına bazan 300-400 km çapında bir sahayı etkisi altına alır ve saatteki hızı 250 km 'yi bulabilir . Bölgelere göre isim alan daha birçok rüzgar cinsi vardır . Meltem , mevsim rüzgarları cinsinden olup , mayıs ile eylül aylarında Akdeniz bölgesinde kara ile deniz arasında eser .
Türkiye 'deki rüzgar cinsleri: Rüzgarlar estikleri yönlere göre isim alırlar . Kuzeyden esen rüzgara kuzey rüzgarları , güneyden esene kıble , doğudan esene gündoğusu , batıdan esene günbatısı , kuzeydoğudan esene poyraz , kuzeybatıdan esene karayel , güneydoğudan esene keşişleme , güneybatıdan esene ise lodos denir .
Türkiye 'de Marmara , Trakya , Akdeniz , Karadeniz kıyılarında genellikle kuzey ve kuzeydoğuda " poyraz " rüzgarları hakimdir . Bu rüzgarlar bahar aylarında bölgelere bol miktarda yağış getirir . İç bölgelerde kuzey ve güneyden gelen rüzgarlar hakimdir . Güney batıdan esen " lodos " rüzgarları sıcak ve bunaltıcıdır . İzmir 'de esen " meltem " rüzgarına " imbat " rüzgarı denir .
Alm . Winde ( pl . ) , Fr . Went , ( m ) , İng . Winds . Dünya yüzeyine yakın ve atmosfer içerisinde havanın tabii yatay hareketleri . Hava hareketlerinin temel prensibi , mevcut atmosfer basıncının bölgeler arasında değişmesidir . Rüzgar , alçak basınçla yüksek basınç bölgesi arasında yer değiştiren hava akımıdır . Rüzgar daima yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru gider . İki bölge arasındaki basınç farkı ne kadar büyük olursa , hava akım hızı , o kadar fazla olur . Rüzgar sahip olduğu hıza göre fırtına , hortum gibi isimler alır .
Rüzgarın yönü rüzgar gülü , hızı ise anemometre ile ölçülür . Anemometre; pervanenin dönüş hızından , rüzgar hızını gösteren basit bir ölçü aletidir . Yükseklerdeki rüzgarlar , balonlar yardımı ile ölçülmektedir . Bunun için yükselme hızı bilinen balonlar , belli yüksekliğe gelince rüzgar hızından yol almaya başlar . Balonun birim zamanda kat ettiği yoldan , trigonometrik hesaplarla hızı bulunur . Daha hassas ölçmeler için balon , ya radarla takip edilir veya balona bir telsiz vericisi monte edilir .
Okyanuslardaki akımların ve dalgaların meydana gelmesinde , rüzgarların büyük rolü vardır . Rüzgarlar , karaların şekillerinin değişmesine de sebep olur . Bilhassa çöllerde kimi tepeler , rüzgarlar sebebiyle devamlı değişir . Rüzgarların bitki sporlarını sağa sola taşıyarak , çiçeklerin döllenmesine sebep olması bitki neslinin devamı yönünden çok mühimdir . Rüzgar gücünden yeldeğirmeni , yelkenli gemi işletmesinde istifade edilir . Rüzgar , orman yangınlarında menfi etki yapar .
Rüzgarın meydana geliş sebepleri: Rüzgarlar yüksek basınç alanından , alçak basınç alanına akarken; 1 ) Dünyanın dönüşü , 2 ) Yüzey sürtünmeleri , 3 ) Yerel ısı yayılması , 4 ) Rüzgar önünde başka atmosferik hadiselerin oluşu , 5 ) Toprağın topografik yapısı sebebiyle şekillenir .
Rüzgar , alçak ( siklon ) ve yüksek ( antisiklon ) alanlarda farklı özellikler taşır . Siklon içerisinde; 1 ) Basınç radyal olarak içe , 2 ) Doğru santrifüj kuvvetler dışa doğru , 3 ) Koriolis kuvvet dışa doğru etki eder , Antisiklon içerisinde ise; 1 ) Basınç değişmesi radyal olarak dışarıya doğru , 2 ) Santrifüj kuvvet dışarıya doğru , 3 ) Kariolus kuvvet içe doğru etki eder . Bütün bunların etkisi sonucunda rüzgar eşit basınç noktalarında yoluna devam eder . Bu hatların bir harita üzerinde çizilmesiyle meteoroloji haritaları elde edilir . Yüzey sürtünmeleri rüzgarın yönünü alçak basınç yönüne doğru çevirir . Denizlerde bu açı 20° , karalarda ise 30° ile 45° arasında değişir .
Atmosferin alt tabakalarında meydana gelen rüzgarlar , yerin ısı ve mekanik özelliklerinden dolayı türbülans meydana getirir . Türbülans meydana getirmeden , basınç alanları arasında dolaşan rüzgarlara , meyilli rüzgarlar denir . Eğer rüzgar hafif meyilli karadan denize doğru eserse logaritmik olarak alçalan bir spiral hat çizerek ilerler . Kuzey yarım kürede bu spiralin dönüş yönü saat ibresinin dönüş yönüdür . Atmosferin üst tabakalarında rüzgar hızı saatte 400 km 'ye kadar çıkabilir .
Rüzgar cinsleri: Rüzgarlar dünya üzerinde bulundukları bölgelere göre ve meydana geliş sebeplerine göre isimler alır . Atmosferin genel devri daimine bağlı olarak meydana gelen devamlı rüzgarlar . 1 ) Kutuplara doğru esen Kutup Rüzgarları , 2 ) 40° ve 60° enlemleri arasında kuvvetli esen Batı Rüzgarları , 3 ) Kuzey yarımkürede kuzeydoğu yönünde , güney yarımkürede güneydoğu yönünde devamlı ve kuru esen Alize Rüzgarlarıdır .
Yaz ve kış atmosfer basıncında ters yönde değişiklik olması ve bölgede basınç alanları arasında büyük fark olmasından meydana gelen rüzgarlara ise muson rüzgarları denir . Muson rüzgarları yazın karalara , kışın denize doğru eser . Kış musonları soğuk kuru , yaz musonları oldukça nemlidir .
Rüzgarlar bulundukları bölgelere göre de özellikler taşırlar: 1 ) Meltemler; karalarla denizler arasında eser . Öğlen vakitleri karalar ısınıp , alçak basınç sahası meydana getirince denizden karaya doğru eser . Gece bunun tesiri çok daha yavaş olur . Bu hava akımları vadilerle dağlar arasında da meydana gelir . 2 ) Soğuk mahalli ( yerel ) rüzgarlar , zaman zaman meydana gelen basınç farkından olur . Adriyatik Denizi ile Fransa 'nın Akdeniz sahillerinde eser . Bora ismini de alır . 3 ) Sıcak yerel rüzgarlar , İsviçre Alpleri kuzey yamaçlarını etkileyen kuru sıcak rüzgarlardır . Bu rüzgarlara fön de denir .
Yüksek süratli rüzgarlar , ayrıca fırtınalara sebep olurlar . Bu fırtınalardan Hint Okyanusunda esenlere tropik siklon; Meksika ile Kalifornia körfezlerinde esene hurricane; batı Pasifikte esene tayfun , Batı Afrika 'da esene tronado denir . Fırtına bazan 300-400 km çapında bir sahayı etkisi altına alır ve saatteki hızı 250 km 'yi bulabilir . Bölgelere göre isim alan daha birçok rüzgar cinsi vardır . Meltem , mevsim rüzgarları cinsinden olup , mayıs ile eylül aylarında Akdeniz bölgesinde kara ile deniz arasında eser .
Türkiye 'deki rüzgar cinsleri: Rüzgarlar estikleri yönlere göre isim alırlar . Kuzeyden esen rüzgara kuzey rüzgarları , güneyden esene kıble , doğudan esene gündoğusu , batıdan esene günbatısı , kuzeydoğudan esene poyraz , kuzeybatıdan esene karayel , güneydoğudan esene keşişleme , güneybatıdan esene ise lodos denir .
Türkiye 'de Marmara , Trakya , Akdeniz , Karadeniz kıyılarında genellikle kuzey ve kuzeydoğuda " poyraz " rüzgarları hakimdir . Bu rüzgarlar bahar aylarında bölgelere bol miktarda yağış getirir . İç bölgelerde kuzey ve güneyden gelen rüzgarlar hakimdir . Güney batıdan esen " lodos " rüzgarları sıcak ve bunaltıcıdır . İzmir 'de esen " meltem " rüzgarına " imbat " rüzgarı denir .