Tasavvuf Makam ve Merhaleleri
Salikin sülük sırasında geçirdiği makam ve merhalelerin bir başka ve daha geniş bir özetini aşağıya çıkarmak ve taliplerine daha özlü bir biçimde takdim etmek ihtiyacı duyulduğu için, nefsin velayet yolunda geçirmeye mecbur olduğu makamlar ve tecellileri şöylece sergilendi:
1.Nefs-i Emmâre: Nefsin geçirdiği bu merhale, zifiri karanlık meydana getiren perdelerle talibin gönlünün perdeli halini ifade eder.
2.Nefs-i Levvâme: Bu merhale, hafif karanlıklar meydana getiren perdelerle gönül âleminin yine perdeli bulunması halidir.
3.Nefs-i Mülhime: Bu merhale, salikin nur ve karanlıklar içerisinde durmadan değişen bir gönül âlemi yaşadığı devredir.
4.Nefs-i Mutmainne
5.Nefs-i Râziyye
6.Nefs-i Marziyye
7.Nefs-i Kâmile (Nefs-i Sâfıyye)
Bu son dört merhale, gönül âleminde karanlıklar meydana getiren perdeler yırtıldıktan sonra derece derece yükselerek çıkılan ve aydınlık makamlardan oluşan makam ve mertebelerdir. Bu makamlarda nuranî olan perdeler birinden diğerine geçildikçe daha da incelir ve şeffaflaşır. Maksada erişmiş olmak için -şeffaf bile olsalar- bütün perdelerin aradan sıyrılıp kalkması gereklidir. Allah ile kul arasına giren bütün perdelerin yanması icap eder. Kâmil bir mürşidin ana görevi, sâlikine bu hali kazandırmaktır. Dereceden dereceye yükselmek için mürşidin himmeti bir araç (vasıta), Yüce Allah'ın hidayeti ise asıldır. Onun hidayeti ve ismi her şeyin başıdır.
