Unutkanlığı önlemek için neler yapılmalı?

Her yaşta yaşanabilen unutkanlık çok küçük belirtilerle kendini ele veriyor. Peki unutkanlığa karşı ne yapmak gerekiyor?

Unutkanlık, erkenden fark edilip tedavi edilmezse kişiye hayatı zindan edebiliyor. Spordan bulmacaya, geziden arkadaşlık ilişkilerine kadar pek çok şey unutkanlığa iyi geliyor. Konuyla ilgili bilgi veren Psikolog Berra Baş, önemli tavsiyelerde bulundu.

Hayatınızı kabusa çevirebilir

Unutkanlık tedavi edilmediğinde, korkunç hallere sebebiyet verebilir. Sınavlarda berbat bir sonuç alınmasına neden olarak, bilgilerin uzun süreli bellekten geri çağrılmasına engel olabilir ve özgüvenin düşmesine yol açar. En sevdiklerinizin özel günlerini, toplantı saatlerini ya da şehir içinde ne kadar hızla yol almanız gerektiğini unutturabilir. Trafik kazalarının en büyük sebebi dikkatsizlik değil de nedir? Unutkanlık; bir insanın, en çok da kendi kendinizin hayatına mal olabilir. Unutkanlıklarınız sebebiyle, kendinize ve etrafınızdakilere hayatı zindan etmenize sebep olabilir. Yani, zaten zor olan yaşam savaşındaki tüm dayanağımızı, aklımızı elimizden alabilir. Demans’a dönüşebilir. Bir süre sonra John Locke’n dediği gibi ‘tabula rasa’ yani zihninizi boş bir levha gibi bomboş edebilir.

Unutkanlığın belirtileri nelerdir?

İşte, unutkanlığı geç olmadan fark edebilmeniz için dikkat etmeniz gereken belirtiler: Dikkatsizlik, işe/okula geç kalmak, sorumluluklardan kaçmak, zamanı yönetememek, gelecek planı yapamamak, stresle başa çıkamamak, değersiz hissetmek, yargılanmaktan korkmak, daha önce kolay öğrenilen bilgileri hafızada tutmakta zorlanmak, hayata dair tutkuların azalması ve kolay pes etmek…

Unutkanlığa iyi gelen şeyler nelerdir?

• Bulmacalara yer açın
  
• İlla çengel bulmaca çözmek zorunda değilsiniz, kelime avı bile oynasanız nöral ağlarınız kuvvetlenecektir.
  
• Kitap okuma alışkanlığınızı şekillendirin
  
• Unutmayı engellemek için, zihninizin esnek kalmasına fırsat tanımalısınız. Bu, hiç şüphesiz yeni bilgiler ve yeni hobiler edinerek sağlanmaktadır.
  
• Yeni sosyal ve eğitimsel kulüplere katılın
  
• Eğer çok monoton bir yaşamınız varsa, bu durum sizde depresyona sebebiyet verebilir. Bu bağlamda, yenilik en güzel tedavidir.
  
• Arkadaşlarınızla daha sık buluşun
  
• Bakış açılarınızın genişlemesini sağlayan, size tebessümüyle enerji veren dostlarınıza sarılın ve hayatı yaşanabilir kılın. Bu durum, sosyal ihtiyacınızın doyuma ulaşmasını sağlayacak ve diğer işlerinizde de motivasyonunuzun daim olmasına destek olacaktır.
  
• Sudoku öğrenin, 1000’lik yapboz yapın
  
• Dikkat gelişiminde bu tür aktiviteler çok fayda sağlamaktadır. Odaklanma gücünü arttırmaktadır. Mental iz sürmeyi geliştirmektedir.
  
• Yeni yollar keşfedin
  
• Harita becerileriniz ne kadar gelişirse, o kadar bellek bozukluklarına engel olabilirsiniz.
  
• Seyahatler planlayın
  
• Yaşamı ertelemeyin, tadını çıkartın. Hayata dair tutkularınızı gerçekleştirdikçe, unutkanlık azalır.
  
• Sağlığınızın kıymetini bilin
  
• Kendinize özenli davranın. Eleştirmeyin, yargılamayın. Sadece özelliklerinizi geliştirmek için çabalayın.
  
• Dil öğrenin
  
• Hiç vaktiniz yoksa, en azından online kurslardan faydalanın. Her hafta bir-iki saatinizi bu aktiviteye ayırın.
  
• Ajanda kullanın
  
• Unutkanlıklarınız azalana kadar, her gün yapılandırılmış programlar belirleyin ve uygulayın.

Çocuklar için unutkanlığa karşı öneriler

Çocuğunuzu, “Sen ne kadar sakarsın, ne kadar unutkan bir çocuksun” diye etiketlemeyin. Bu tarz ithamlar yerine daha yapıcı konuşmayı demeyin. Örneğin montunu almasını söylediğinizde, çocuğunuzun montunu almayı unuttuğunu varsayalım. Burada sakinliğinizi muhafaza edin ve çocuğunuza ipucu verin:

“Hava çok soğuk, üzerinde eksik olan bir kıyafet olabilir mi, kontrol etmeni istiyorum.” Böyle yaptığınızda, ona kontrol mekanizmasının kendisinde olduğunu hatırlatıyorsunuz. Tablet bağımlılığı geliştiren çocuklarda, dikkat eksikliklerine bağlı matematik işlemlerinde hata yapma, okuduğunu anlamakta zorlanma ve derslerde çabuk sıkılma şikâyetleri gözleniyor. Özellikle tatil dönemlerinde, çocuğunuzu gezdirerek harita becerisini kuvvetlendirin. Çocuğunuzun ilgi duyduğu şeyi bulun, örneğin bir helikopter. Helikopter temalı bir puzzle alın. Çok küçük parçalar olmasın ki, çocuk sıkılıp bırakmasın. Yapabileceği bir çalışma seçmek, motivasyonunu korumasını sağlamak açısından çok önemli. Çocuğunuzla birlikte film izleyip, sonrasında film hakkında konuşmalarına ve fikir yürütmelerine fırsat verin. Mutlaka kitap okuma alışkanlığı geliştirmesini sağlayın. Okuduklarını anlatmasını ve fikirler üretmesi noktasında destekleyici olun ve her şeyden önemlisi sevildiğini hissettirin. Zamanında ve rutine indirgenmiş uyku eğitimine önem verin. Sevgi, en büyük şifadır. Bütün bunları denediğiniz halde, devam eden şikâyetleriniz varsa, uzmanlardan destek almayı ihmal etmeyin.

Önleminizi yaşlanmadan alın

Sıklığı gün geçtikçe yaygınlaşan unutkanlık, halk arasında genellikle Alzheimer hastalığını akla getirmektedir. Ancak Alzheimer hastalığında gün içinde yaşanan masum unutkanlık şikayetlerinin yanında; unutkanlığı inkar, becerilerin kaybedilmesi ve kişilik bozukluğu gibi farklı sorunlar da görülmektedir. Beyin sağlığı bakımından unutkanlık şikayetlerinin önemsenmesi ve erken dönemde uzman kontrolünde önlemlerin alınması ilerde yaşanacak ciddi sorunların önüne geçebilmektedir. Ciddi hafıza sorunları veya ileri dönemde Alzheimer hastalığına yakalanmamak için; kalp damar sağlığına dikkat etmek, düzenli spor, beyin egzersizleri, sağlıklı beslenme ve uyku düzenine dikkat edilmelidir.

Hafızanızı canlı tutun

Yoğun iş hayatı ve teknolojinin her geçen gün daha fazla insan hayatına girmesi küçük hafıza sorunlarına neden olabilmektedir. Hafızayı canlı tutmak için basit ipuçları yardımcı olabilmektedir.

1- Eşyalarınız için belirli bir yeriniz olsun

Anahtarlık, gözlük gibi yerini hatırlamakta zorlanan nesneler için, kullanılmadığı zamanlar için konulmak üzere sabit bir yer belirlenmelidir.

2- Sık sık not alın

Telefon numaraları veya randevular hatırlanamıyorsa, bunların listelenmesi ve görülebilecek yere asılması olumlu sonuçlar vermektedir.

3- Yaptığınız işleri yüksek sesle söyleyin

“Ocağı kapatmış mıydım?” ya da “”Ütüyü fişten çektim mi?” gibi soruları sık sık kendinize soruyorsanız yapılan işleri yüksek sesle söylemek genellikle işe yaramaktadır. Örneğin, ocağı kapattıktan sonra kendi kendinize "Ocağı kapattım" demeniz, daha sonra ocağın kapatıldığını hatırlatacaktır. Bu yöntem insanlarla tanışırken de isimlerini hatırlama konusunda faydalı olmaktadır.

4- Hafıza yardımcılarını kullanın

Cep telefonu anımsatıcılarının, kol saatinin alarmının ve ses kaydedicilerinin kullanılması, küçük hafıza sorunlarında yardımcı olabilmektedir.

5- Görsel imgelerden faydalanın

Bir kişinin ismi gibi yeni bir bilgi öğrenildiğinde akıldan bir görüntü oluşturulmalıdır. Bu görüntüler, bilginin unutulmasını önlemeye yardımcı olur.

6- Anımsatıcıları gruplayarak kullanın

Anımsatıcılar, hatırlamakta kullanılan bir tekniktir. Örneğin; listeler veya isimleri kısaltma haline getirilerek ezberlenebilir. Başka bir anımsatıcı tekniği de akrostiştir. Hatırlamak istenilen her öğenin ilk harfi kullanılarak akrostiş yazılabilir. Tekerlemeler veya hatırlanması gereken her öğeyi bağlayan hikayeler de yararlı olabilmektedir.

7- Konsantre olun ve rahatlayın

Birçok çevresel etken, dikkati dağıtabilmektedir. Bir şey hatırlamak istenildiğinde, unutulmaması gereken öğeler üzerinde yoğunlaşmak gerekir. Aynı şekilde yeni bir bilgi öğrenilirken o bilgiye yoğunlaşılmalı ve dikkat dağıtıcı faktörler engellenmelidir. Anksiyete ve stres de hatırlamayı engelleyebilmektedir. Derin nefes almak ya da kas gevşetici egzersiz uygulamaları gibi rahatlama tekniklerini öğrenmek yararlı olabilmektedir.

8- Uykunuzu alın

Uyku esnasında beyin yeni bilgileri pekiştirir. Araştırmalar, iyi bir gece uykusunun ardından daha önce öğrenilen bilgilerin daha iyi hatırlandığını göstermektedir.

9- Doktora gitmekten çekinmeyin

Hatırlama güçlükleri yaşanılıyorsa, doktora danışmaktan çekinilmemelidir. Depresyon, işitme veya görme kaybı, tiroit fonksiyon bozukluğu, kullanılan ilaçlar, vitamin eksiklikleri ve stres, düzeltilebilir hafıza sorunlarına neden olabilmektedir.