ULUS ADININ KAYNAĞI
Ulusun tarihinin M.Ö.3000 yıllarına kadar dayandığı kabul edilmektedir. Adını, Bozulus Türkmenlerinden alan Ulus, Bartın'la aynı tarih ve kültür derinliğini yaşamıştır. Amasra kentinin 3000 yıllık önemli bir deniz kolonisi olması sebebiyle, Ulus ilçesinin tarihi yakınlığı nedeniyle Amasra tarihi ile büyük benzerlik taşımaktadır.ESKİ ÇAĞLARDA ULUS
Ulusın ilk sahiplerinin,M.Ö.14.yy.da Gaskalar ve M.Ö.13.yyda Hititler olduğu kabul edilmekte,daha sonra Bolu Havalisine yerleşen Bitinyalılar ile Kastamonu Havalisinde hüküm süren Paflagonyalıların,sınırlarını Partheniosa kadar Genişlettikleri böylece Ulus Topraklarının bu iki egemenliğin sınırları içinde yeraldığı bilinmektedir.
M.Ö.12.yy.sonlarında Bithynie Bölgesindeki Ulus Friglerin, Paplagonie Bölgesindeki Amasra Fenikelilerin eline geçmiş, Fenikeliler; Amasra (Sesamos), Ereğli (Heraklia), Sinop(Sinope) ve Tekkeönünde (Kromna) ilk Sayda Kolonilerini oluşturmuşlardır.
M.Ö. 9.yy.da Akdenizdeki güç dengelerinin bozulmasıyla Fenikeliler ve ortakları Karyalılar Amasra ve Kromnayı terkettiler.
Ulus ve çevresi,M.Ö.7.yy.sonlarında Kimmerlerin,M.Ö.6.yy.da Lidyalıların,M.Ö.547 yılında da Perslerin hakimiyetine girdi. 216 yıllık Pers döneminde Karadeniz Kolonileri Perslon dostluğu sayesinde uzun süre bu statülerini korudular.
M.Ö. 334 yılında,Makedonya Kralı İskender,Perslerin hakimiyetine son vererek bölgenin sahibi oldu.Bartın ve Ulus'n yönetimini General Eumenes',Amasra ve Tekkeönünün yönetimini de Fridya Satrabına bıraktı.Ancak, Amasra yönetimi M.Ö.302-286 yılları arasında el değiştirerek Kraliçe Amastris tarafından yönetilmeye başlandı.M.Ö. 12. yydan beri Sesamos adıyla anılan kent 16 yıllık Kraliçe Amastris Döneminden sonra kraliçenin adını aldı.Bu dönemde; Kromna (Tekkeönü), Tios (Filyos-Hisarönü) ve Kyteros (Gideros) sitelerinden oluşan Symoikismos Siteler Birliğine Başkent oldu.
M.Ö.286 yılında Kraliçe Amastris,oğulları tarafından bindiği gemi batırılmak suretiyle öldürülünce kent yeniden Eumenesce yönetilmeye başlandı.
Amasra, Bartın ve Ulus çevresi yöredeki savaşlar sonrasında M.Ö.279 yılında Pontus Krallığının egemenliğine girdi.
BİZANS DÖNEMİNDE BARTIN , AMASRA VE ULUS
M.Ö. 70 yılında Anadoluya giren Romalılar Pontus Krallığının Egemenliğine son vererek yöreye sahip oldular.Roma döneminde Bitinya ve Pontusun Paflagonyadaki bölümü Bitinya-Pontus eyaleti olarak Satraplıkla yönetilmeye başladı.Amasra bu eyaletin Pontus bölümü başkenti oldu.M.S.395 yılına kadar Roma İmparatorluğunun, Roma-Bizans bölünmesi üzerine de Bizansın payına düşen Bartın ve Ulus uzun yıllar Bizansın hakimiyetinde kaldı.
ORTAÇAĞDA ULUS
Ulus ve çevresi M.Ö. 390 yıllarında Hazar hükümdarı Sahip Han komutasındaki Peçenek ve Kumanların, M.S. 798 yıllarında Abdülmelik komutasındaki Müslüman Arapların, 800 yıllarında Selçukluların ve 865 yıllarında da Rusların yoğun akınlarına hedef oldu.
Türklerin yöreye ilgisi 1084 yıllarında başladı.Kutalmışoğlu Süleyman Beyin Komutanlarından Emir Karatigin 1084 yılında Sinop, Çankırı,Kastamonu ve Zonguldakı alarak yörede Bartın, Ulus, Eflani, Safranbolu ve Devreki de kapsayan bir Türk Emirliği kurdu.Ancak, 1086 yılında Süleyman Beyin ölümü ve 1096 yılında başlayan 1.Haçlı Seferleri, Kuzeybatı Anadoluya yerleşen Türkler açısından ciddi sıkıntılar yarattı.Haçlı müttefiklerle Bizans arasında yapılan anlaşma sonrasında başta Amasra, Sinop ve Ereğli olmak üzere İstanbuldan Samsuna kadar tüm Karadeniz sahili yeniden Bizansın hakimiyetine girdi.
Ulus ve çevresi ise Bizanstan sonra 11.YY sonlarında Anadolu Selçuklularının eline geçti.200 yıllık Selçuklu döneminden sonra 1326da Kastamonu yöresine hakim olan Candaroğulları Beyliği ve 1392den itibaren de Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yer aldı.
OSMANLI ZAMANINDA ULUS
1402 yılında yapılan Ankara savaşı sonunda bir ara İsfendiyaroğlu Beyliğinin eline geçen Ulus 1461 yılında tekrar Osmanlı Devleti egemenliğine girmiştir.
1460 yılına gelindiğinde, Ulus ve Çevresi; Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde, Amasra ise Ceneviz Kolonisi idi.Anadoluda Türk birliğini sağlamak Cenevizlilerin elinde bulunan Karadeniz ticaretini ve denizyolunu ülkesine kazandırmak amacıyla Kuzey Anadolu Seferine hazırlanan Fatih Sultan Mehmet Han, ilk hedef olarak Amasra, Kastamonu ve Sinop seçti.
1460 yılında, Fatih Sultan Mehmet Üsküdardan avlanmak bahanesiyle yola çıkarken,Mehmet Paşa Komutasındaki Osmanlı Donanması da denizden hareket etti.Fatih Boluya geldiğinde Kastamonu ve Sinop yörelerine hakim olan ve Candaroğulları Beyliğinin devamı sayılan
İsfendiyaroğullarının Beyi İsmail Bey, padişaha kıymetli eşyalar göndererek bağlılığını bildirdi.Yoluna devam eden Fatih Ekim ayında Bartına gelip ordugahını bugünkü Orduyerine kurdu.Donanmayla haberleşme sağlayan haberciler, Donanmanın Amasra açıklarında göründüğünü bildirdiklerinde , Amasra üzerine yürüyen Fatih, Ceneviz Senyorundan kan dökülmemeden Amasrayı teslim aldı.
Ulus,Osmanlı döneminin 1460-1692 yılları arasında Anadolu Beylerbeyliğine bağlı Bolu Sancağı sınırları içinde yer aldı.Bolu Sancağının kaldırılmasıyla 1692-1811 yılları arasında Voyvodalıkla yönetilen Ulus, 1811 yılında da Kastamonu Vilayetine bağlı olarak yeniden kurulan Bolu Sancağına bağlandı.
Osmanlı zamanında donanmanın kuruluşunda orman kaynaklarıyla çok önemli bir görev üstlenmiştir.
CUMHURİYET DÖNEMİNDE ULUS
1920 yılında Zonguldak Mutasarrıflığına bağlanan Ulusun 1944 yılında Zonguldakın ilçesi haline gelmiştir.07 Eylül 1991 tarihinde de 28.08.1991 tarih ve 3760 sayılı yasayla Bartın'ın il olmasıyla bu ile bağlanmıştır
Kumluca ve Abdipaşa beldeleriyle birlikte 70 köyü vardır.
Bartın'ın güneydoğu yönünde, Ulus ve Eldeş çaylarının birleştiği bir vadide kurulmuştur.
İlçe çok geniş orman örtüsüne sahiptir. Uluslu İbrahim Hamdi Efendi ( 18.yy bayları ) kaleme aldığı Atlas adlı eserinde Ulu yaylak ve Gökbeli ormanları değil Osmanlı ya, bütün cihana yeter diyerek bölgenin bitki örtüsü hakkında bize bilgi vermektedir