COĞRAFÎ KONUM
Herhangi bir yerin Dünya üzerinde bulunduğu alana coğrafi konum denir.

A. ÖZEL KONUM
Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran, sahip olduğu kendine has özelliklerin tümüne özel
konum denir. Özel konum, insanları, çevreyi, ülkelerin ekonomik ve politik durumunu çok yönlü
etkiler. Dünya üzerinde, özel konum etkisine şu örnekler verilebilir:
• Norveç, Japonya, İngiltere, İzlanda gibi deniz ve okyanuslara komşu ülkeler balıkçılıkta
ileri gitmişlerdir.
• Kuzeybatı Avrupa kıyıları, yüksek enlemlerde bulunmasına rağmen, Gulf - Stream sıcak
su akıntısının etkisiyle ılıman bir iklime sahip olmuştur.
• Orta Asya ve Orta Avrupa denizlere uzak olduğu için karasal bir iklime sahip olmuştur.
• Kanarya, Havai, Kıbrıs, vb. adalar, deniz ve hava yollarının gelişmesiyle ikmal ve uğrak
yeri haline gelmişlerdir. Buna bağlı olarak bu adaların önemi artmıştır.
Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları
• Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının birbirine en çok yaklaştığı yerde bulunur.
• Farklı kültürlerin kurulduğu, Dünya’nın en eski kültür hazinelerine sahiptir.
• Dünya’da en fazla petrol çıkaran ülkelere komşudur.
• Üç tarafı denizlerle çevrilidir ve yeryüzü şekilleri çeşitlidir.
• Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir.
• Türkiye’nin ortalama yükseltisi fazladır. (Yaklaşık 1132 m)
• Yükselti batıdan doğuya doğru gidildikçe artmaktadır.
• Zengin yeraltı kaynaklarına sahiptir.


B. MATEMATİK KONUM
Herhangi bir yerin, Dünya üzerinde bulunduğu alanın, enlem ve boylam dereceleriyle
belirtilmesine matematik konum denir.

PARALEL (ENLEM)
Ekvator’a paralel olarak çizildiği varsayılan hayali çemberlere paralel denir.
Paralel çemberlerinin, Başlangıç paraleline (Ekvator) olan uzaklığının açı cinsinden değerine ise
enlem denir. Enlem ve paralel birbirlerinin yerine kullanılırlar.



Paralellerin Özellikleri

• Ekvator’un 90 kuzeyinde, 90 da güneyinde olmak üzere, toplam 180 paralel bulunur.
• Başlangıç paraleli Ekvator’dur.
• En büyük paralel dairesi Ekvator’dur.
• Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralellerin boyları kısalır. Buna karşılık paralel
numaraları büyür.
• İki paralel arası uzaklığa bir enlem derecesi denir. Matematik konumu daha ayrıntılı
olarak belirleyebilmek için, her paralel dairesi 60 dakikaya, her dakika 60 saniyeye
bölünmüştür.
• 90° paralelleri nokta halindedir.
• Paraleller birbirleriyle kesişmezler, birleşmezler.
2
• Paraleller doğu - batı doğrultusunda uzanırlar.
• Ekvator ile dönenceler arasında kalan enlemlere alçak enlemler, dönenceler ile kutup
daireleri arasında kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları
arasında kalan enlemlere de yüksek enlemler denir.
• Ardışık iki paralel arası uzaklık yaklaşık olarak 111 km dir. Bu uzaklıktan yararlanarak
kuzey güney doğrultusunda ve aynı meridyen üzerinde bulunan iki nokta arasındaki
uzunluk hesaplanabilir.

Paraleller arası uzunluk işlemlerinde şu yol takip edilir:
• Aralarında uzaklığı sorulan noktalar arasındaki enlem farkı bulunur. İstenilen merkezlerin
her ikisi de aynı yarım kürede ise, numarası büyük paralelden küçük paralel çıkarılır.
Farklı yarım küredeler ise paraleller toplanır.
• Bulunan paralel farkı sabit uzaklık olan 111 ile çarpılır.

Enlemin Etkileri
Enlem; iklimi, güneş ışınlarının düşme açısını, sıcaklık dağılışını, denizlerin tuzluluk oranlarını,
gece ile gündüz arasındaki zaman farkını, kalıcı kar sınırı yükseltisini, yerleşme ve tarım
faaliyetlerinin sınırını, bitki örtüsü çeşitliliğini, toprak çeşidini, akarsu rejimlerini, tarım ürünleri
çeşitliliğini, yerleşme biçimini, hayvanların dağılışını, vs. etkiler.

MERİDYEN (BOYLAM)
Bir kutuptan diğer kutba ulaşan, paralelleri dik açıyla kesen hayali yarım çemberlere meridyen
denir.
Meridyenlerin, Başlangıç meridyenine (Greenwich) olan uzaklığının açı cinsinden değerine ise
boylam denir. Meridyen ve boylam birbirlerinin yerine kullanılırlar.



Meridyenlerin Özellikleri

• Başlangıç meridyeninin 180 doğusunda, 180 de batısında olmak üzere, toplam 360
meridyen vardır.
• Başlangıç meridyeni İngiltere’nin başkentindeki Greenwich istasyonundan geçen
meridyendir.
• İki meridyen arası uzaklığa bir boylam derecesi denir. Koordinatlarla bir yeri daha iyi
belirleyebilmek için, her meridyen derecesi 60 dakikaya, her dakika 60 saniyeye
bölünmüştür.
• Ekvator üzerinde iki meridyen arası uzaklık 111 km dir. Kutuplara doğru gidildikçe bu
uzaklık azalır. Türkiye üzerinde ise iki meridyen arası uzaklık, yaklaşık olarak 85 - 86 km
dir.
• Bütün meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
• Aynı meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların (Güneş karşısından aynı anda
geçtiklerinden) yerel saatleri aynıdır.
• Meridyen dereceleri Greenwich’ten doğuya ve batıya gidildikçe büyür.
• Meridyenler kuzey - güney doğrultusunda uzanır.
• Bütün meridyenler kutuplarda birleşirler.
• Meridyenler bir paralel boyunca birbirlerinden eşit uzaklıkta bulunurlar.
• Ardışık iki meridyen arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır.

Boylamın Etkileri
Boylamın Dünya üzerindeki en belirgin etkisi, yerel saat farklarını oluşturmaktır.

YEREL SAAT

Herhangi bir yerde, Güneş’in en tepede olduğu ana ya da gölge boyunun en kısa olduğu ana
öğle vakti denir. Öğle vakti gün ortasıdır ve saat 12.00 olarak kabul edilir. Buna göre ayarlanan
saat dilimine yerel saat denir.
Yerel saat farkları, meridyenlerden faydalanılarak hesaplanabilir. Yerel saat hesaplarını
yapabilmek için şunları öğrenmekte fayda vardır:
• Aynı meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların öğle vakitleri aynı anda olur ve yerel
saatleri birbirine eşittir.
• Aynı meridyen üzerinde bulunan noktaların yerel saatleri birbirine eşit olmasına rağmen
(21 Mart ve 23 Eylül tarihleri hariç) Güneş’in doğma ve batma saatleri farklıdır. Bunun
nedeni, Dünya ekseninin 23° 27' eğik olmasıdır.

ORTAK SAAT (ULUSAL SAAT)

Çalışma hayatında, yerel saatlerin hepsini kullanmak mümkün değildir. Ticari ve ekonomik
ilişkilerin kolaylaştırılması, haberleşme ve ulaşım hizmetlerinin hızlı ve düzenli bir şekilde
yapılabilmesi için, yerel saatten farklı olarak, ortak saat ya da ulusal saat uygulamasına ihtiyaç
duyulmuştur. Bu nedenle her ülkenin, kendisine en uygun meridyenin yerel saatini bütün ülke
sınırlarında geçerli hale getirmesiyle oluşan saate ortak saat adı verilmektedir.
Doğu - batı doğrultusunda geniş olan ülkeler (A.B.D, Kanada, Çin, vb.) aynı anda birden çok
ortak saat kullanırlar. Ancak doğu - batı yönünde dar olan ülkeler (Türkiye, İtalya, Bulgaristan,
İspanya, vb.) ise aynı anda tek ortak saat kullanırlar.
Türkiye’de, 1978 yılına kadar, 2. saat diliminde yer alan 30° Doğu meridyeninin yerel saati ortak
saat olarak kullanılmıştır. 1978 yılından sonra, güneş ışınlarından daha fazla yararlanarak enerji
tasarrufu sağlamak amacıyla, ileri ve geri saat uygulamasına geçilmiştir. Şöyle ki;
• Yaz döneminde 3. saat dilimine giren 45° Doğu meridyeninin yerel saati esas alınarak
ileri saat uygulamasına geçilmiştir.
• Kış döneminde ise 2. saat dilimine giren 30° Doğu meridyeninin yerel saati esas alınarak
geri saat uygulamasına geçilmektedir.

SAAT DİLİMLERİ (ULUSLAR ARASI SAAT)
Bilim ve tekniğin hızla gelişmesiyle ülkeler arası ekonomik ve siyasi ilişkilerin artması, buna
bağlı olarak iletişimin hızlı olması uluslararası saatin doğmasına yol açmıştır. Bu sebeple saat
dilimleri oluşturulmuştur. Dünya üzerinde 24 saat dilimi vardır.



TARİH DEĞİŞTİRME ÇİZGİSİ
Dünya’nın doğu ve batı yarım kürelerinin uç noktaları arasında bir günlük zaman farkı vardır. Bu
nedenle, Başlangıç meridyeninin devamı olan 180° meridyeni, tarih değiştirme çizgisi olarak
kabul edilmiştir.



180° boylamının batısına doğru gidildiğinde, Doğu Yarım Küre’ye geçildiği için, tarih 1
gün ileridir.
• 180° boylamının doğusuna doğru gidildiğinde, Batı Yarım Küre’ye geçildiği için, tarih 1 gün geridir.

TÜRKİYE’NİN MATEMATİK KONUMU VE SONUÇLARI
Türkiye, 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26° 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır. Diğer bir
ifadeyle, Türkiye Ekvator’un kuzeyinde ve Greenwich’in doğusunda bulunan bir ülkedir.
Türkiye’nin matematik konumunun sonuçları şöylece sıralanabilir:
• Doğu - batı istikametinde 76 dakika yerel saat farkı bulunur.
• Aynı anda tek ortak saat kullanılır. Çünkü doğu - batı yönünde fazla geniş değildir.
• Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.
• İki meridyen arası uzaklık yaklaşık olarak 85 - 86 km dir.
• Orta kuşakta yer alır.
• Mevsimler belirgin olarak görülür.
• Kışın cephesel yağışlar fazladır.
• Güneyden kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür.
• Güneyden kuzeye gidildikçe cisimlerin gölge boyu uzar.
• Güneyden kuzeye gidildikçe gece - gündüz süreleri arasındaki fark artar.
• Kuzeyden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı
yükseltir.
• Dağların güney yamaçları daha sıcaktır. Buna bağlı olarak güney yamaçlarda
yerleşmeler fazladır.

DÜNYA'NIN ŞEKLİ ve HAREKETLERİ

A. DÜNYA’NIN ŞEKLİ
Dünya, kutuplardan hafifçe basık, Ekvator’dan şişkin kendine has bir şekle sahiptir. Buna geoit
denir. Dünya’nın geoit şekli, kendi ekseni etrafında dönüşü sırasında oluşan, merkez kaç
kuvvetiyle savrulması sonucu meydana gelmiştir.



Dünya’nın Şeklinin Sonuçları
• Ekvator’un uzunluğu tam bir meridyen dairesinin uzunluğundan daha fazladır.
• Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapına göre 21 km daha uzundur.
• Dünya’nın şeklinden dolayı, güneş ışınları yeryüzüne farklı açılarla düşer.
• Sıcaklık dağılışını etkiler. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık değerleri düşer.
• Dünya’nın şeklinden dolayı, Dünya’nın bir yarısı karanlıkken diğer yarısı aydınlıktır.
Aydınlanma çizgisi daire biçiminde olur. Buna aydınlanma çemberi de denir.
• Kutuplar, Dünya’nın merkezine (Ekvator’a göre) daha yakındır. Bunun sonucu olarak,
yerçekimi Ekvator’da az, kutuplarda daha fazladır.
Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalır.
• Ekvator’dan kutuplara gidildikçe, paralel boyları ve meridyenler arası mesafe azalır.
• Dünya’nın şeklinden dolayı, harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.
• Kutup yıldızının görünüm açısı bulunduğumuz yerin enlem derecesini verir.

B. DÜNYA’NIN HAREKETLERİ
1. Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafında Dönmesi (Günlük Hareket)
Dünya kendi ekseni etrafındaki dönüşünü, batıdan doğuya doğru 24 saatte tamamlar. Buna 1 gün denir.



Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları
• Gece ve gündüz birbirini takip eder.
• Güneş ışınlarının günlük geliş açıları değişir.
• Günlük sıcaklık farkları meydana gelir. Bunun sonucunda;
– Fiziksel çözülme oluşur.
– Günlük basınç farkları oluşur.
– Meltem rüzgârları oluşur.
• Merkez kaç kuvveti meydana gelir. Bunun sonucunda;
Sürekli rüzgârların (Alize, Batı, Kutup) yönlerinde sapmalar meydana gelir.
– Okyanus akıntıları (Gulf - stream, Labrador, vs.) halkalar oluşturur ve yönlerinde sapmalar
olur.
• Yerel saat farkları meydana gelir.
• Cisimlerin gün içindeki gölge uzunlukları değişir.
• Güneş doğuda erken doğar, batar ve batıda geç doğar, batar.
• Dinamik basınç kuşakları meydana gelir.

2. Dünya’nın Güneş Etrafında Dönmesi (Yıllık Hareket)
Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş’in
çevresinde dolanır. Dünya, Güneş etrafındaki dönüşünü elips şeklindeki bir yörünge üzerinde
365 gün 6 saatte tamamlar. Buna 1 yıl denir.
Dünya, 939 milyon km lik yörüngesi üzerinde saatte 108 bin km. hızla hareket eder.


Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı sabit değildir. Bazen yaklaşırken, bazen uzaklaşır. Bunun
nedeni, Dünya yörüngesinin elips şeklinde olmasıdır. Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu 3
Ocak tarihine Perihel (Günberi) denir. Dünya’nın Güneş’ten en uzak olduğu 4 Temmuz tarihine
ise Afel (Günöte) denir.

Dünya’nın Güneş Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları
• Mevsimlerin oluşmasına ve değişmesine neden olur.
• Mevsimlik sıcaklık farkları meydana gelir.
• Kara ve denizler arasında sıcaklık farkları oluşur.
• Muson rüzgârları meydana gelir.
• Gece - gündüz uzunlukları değişir.
• Güneş’in ufuk üzerinde doğduğu yer ve saat ile, Güneş’in ufukta battığı yer ve saat
değişir.
• Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir.
• Cisimlerin gölge boyları değişir.
• Aydınlanma çemberi mevsimlere göre yer değiştirir.
• Güneş ışınları yıl boyunca dönencelere bir kez, dönenceler arasına iki kez dik düşer.

Dünya’nın Eksen Eğikliği
Dünya’nın elips şeklindeki yörüngesinden geçen düzleme Ekliptik (yörünge) düzlemi,
Ekvator’dan geçen düzleme ise Ekvator düzlemi denir.



Bu iki düzlem birbiriyle çakışmaz. Çünkü, Dünya’nın ekseni ekliptik düzleme tam dik değildir.
Başka bir ifadeyle, Dünya ekseni ile ekliptik düzlemi arasında 66° 33', Ekvator düzlemi ile ekliptik düzlemi arasında 23° 27' lık bir açı vardır.
İşte yukarıda, Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketinin sonuçlarında sayılanların asıl nedeni,
Dünya’nın ekseninin eğik olmasıdır. Buradan, “Dünya’nın Güneş çevresinde dönüşünün
sonuçları, eksen eğikliği ile birlikte ortaya çıkar” sonucunu çıkarabiliriz.

Dünya ekseninin 23°27' eğik oluşunun sonuçları şunlardır:
• Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl boyunca değişir.
• Güneş’in doğuş ve batış saatleri ile yerleri değişir.
• Aydınlanma çemberinin sınırı mevsimlere göre değişir.
• Mevsimlerin oluşumuna neden olur.
• 21 Aralık’ta Güney Yarım Küre’nin, 21 Haziran’da ise, Kuzey Yarım Küre’nin Güneş’e
daha dönük olmasına neden olur.
• Gece ile gündüz süreleri arasındaki farkın, Ekvator’dan kutuplara gidildikçe artmasına neden olur.
Yıl içinde cisimlerin gölge uzunlukları değişir.
• Dönencelerin ve kutup dairelerinin sınırlarını belirleyerek, matematik iklim kuşaklarının oluşumuna neden olur.

MEVSİMLER ve ÖZELLİKLERİ
Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi ve eksen eğikliğine bağlı olarak dört önemli gün ortaya
çıkar. Bu günler aynı zamanda mevsimlerin başlangıcıdır.
21 Mart ve 23 Eylül tarihlerine ekinoks (gece - gündüz eşitliği) tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran
tarihlerine de solstis (gündönümü) tarihleri denir.

21 HAZİRAN

a. Kuzey Yarım Küre
• Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 90°lik açı ile düşer.
• Yaz mevsiminin başlangıcıdır.
• En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.
• Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır.
• Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine kadar gündüzler gecelerden uzundur.
• Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer.
• Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi, güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır.

b. Güney Yarım Küre
• Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 43°06' lık açı ile düşer.
• Kış mevsiminin başlangıcıdır.
• En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.
• Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır.
• Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine
kadar geceler gündüzlerden uzundur.
• Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer.
• Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır.
Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlar.
• Oğlak Dönencesi’nin güneyinde en uzun gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları
kısalmaya başlar.

23 EYLÜL

Kuzey ve Güney Yarım Küre
• Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°lik açı ile düşer.
Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır.
• Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar.
• Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar.
Güney Yarım Küre’de ise tam tersi olur.
• Bu tarih Kuzey Yarım Küre’de Sonbahar, Güney Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır.
• Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür.
• Dünya’da gece ve gündüz birbirine eşit olur.
• Bu tarih Kuzey Kutup Noktası’nda 6 aylık gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır.

21 ARALIK

a. Kuzey Yarım Küre
• Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 43°06' lık açı ile gelir.
• Kış mevsiminin başlangıcıdır.
• En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.
• Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır.
• Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 21 Mart tarihine kadar, geceler gündüzlerden uzundur.
• Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer.
Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır.
Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlar.
• Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde en uzun gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge
boyları kısalmaya başlar.
b. Güney Yarım Küre
• Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 90° lik açı ile gelir.
• Yaz mevsiminin başlangıcıdır.
• En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.
• Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır.
• Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar. Ancak 21 Mart tarihine kadar, gündüzler gecelerden uzundur.
• Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer.
• Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır.
Bu tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlar.
• Oğlak Dönencesi’nin güneyinde en kısa gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar.

21 MART

Kuzey ve Güney Yarım Küre
• Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90° lik açı ile düşer.
• Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır.
• Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar.
Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar.
Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi olur.
• Bu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır.
• Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür.
• Dünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur.
• Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda 6 aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası’nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır.

HARİTA BİLGİSİ

Yeryüzünün tamamının ya da bir bölümünün, kuşbakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek, bir düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita denir.Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için gerekli olan koşullar şunlardır:

1. Kuşbakışı olarak çizilmiş olması
Haritası çizilen alanın tam tepeden görünüşü kuşbakışı olarak adlandırılır. Haritaların çiziminde tepeden görünüm sağlanamaz ise yeryüzü şekillerinin biçimlerinde, boyutlarında ve birbirlerine göre uzaklıklarında değişmeler olur.

2. Ölçekli olması
Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Bir başka ifade ile harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara olan oranıdır.

a. Kesir ölçek: Küçültme oranı kesirli sayılarla ifade edilen ve haritalarda en çok kullanılan ölçeklerdir. 1/500, 1/5.000, 1/50.000, 1/500.000 gibi.Kesir ölçeklerde pay her zaman 1 dir. Paydada yer alan sayı ise, haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir.

b. Çizik (Grafik) Ölçek: Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir.

Herhangi bir yerin, kuşbakışı görünüşünün ölçeksiz ve kabataslak olarak bir düzleme aktarılmasına kroki denilmektedir. Harita ile kroki arasındaki fark, krokinin ölçeksiz, haritanın ise ölçekli olmasıdır.

3. Bir düzleme aktarılmış olması
Dünya’nın kutuplardan basık, Ekvator’dan şişkin kendine has küresel bir şekli vardır.
Dünya’nın küresel yüzeyi düzleme aktırılırken bazı güçlüklerle karşılaşılır. Bunun nedeni,
küresel yüzeyin düzleme aktarılmasının geometrik açıdan imkânsız olmasıdır. Buna bağlı
olarak haritalar çizilirken, kara ve denizlerin yerküre üzerindeki biçimleri ve genişlikleri tam
olarak yansıtılamamakta ve boyutlarında gerçeğe uymayan bozulmalar olmaktadır. Haritalarda
görülen ise, gerçeğin az ya da çok benzeridir. Harita çizimindeki zorluklar dikkate alınarak bazı metodlar geliştirilmiştir. Buna projeksiyon (izdüşüm) yöntemleri adı verilir. Projeksiyonlar, izdüşüm (Yükseltinin sıfır m. kabul edilmesi) esasına göre çizildiğinden, yükseltinin fazla olduğu yerlerde ve ülkelerde izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki fark artar. Türkiye’de, izdüşüm alan ile gerçek alan arasındaki farkın en fazla olduğu bölgeler Doğu Anadolu ve Karadeniz, en az olduğu bölgeler ise Marmara ve Güneydoğu Anadolu’dur.

Başlıca projeksiyon yöntemleri şunlardır:
• Silindir Projeksiyon: Ekvator ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır.
• Konik Projeksiyon: Kutuplar ve çevresindeki bölgelerin çiziminde kullanılır.
• Düzlem (Ufki) Projeksiyon: Bu projeksiyonla elde edilen haritalarda biçim ve alan bozulmaları çok fazladır. Bu haritalar daha çok denizcilik ve havacılıkta kullanılır.