Menisküslerin işlevleri
Menisküsler, diz ekleminde tibia platosu üzerinde yerleşmiş semi-sirküler fibro-kartilaj yapılardır. Medial menisküsün arka boynuzu daha geniştir ve öne doğru incelir. Lateral menisküs ise lateral kompartmanda daha geniş bir alanı kaplar ve medial menisküse göre daha hareketlidir. Bir zamanlar işe yaramaz artıklar olarak değerlendirilen menisküslerin günümüzde çok önemli işlevleri olduğu anlaşılmıştır. Bunlar:
Yük taşıma
Yük aktarılması
Eklem lubrikasyonu
Screw home mekanizmasına yardım
Ön çapraz bağ yokluğunda ikincil olarak ön-arka stabiliteye katkıdır.
Medial kompartman gelen yükler menisküs ve eklem kıkırdağı tarafından eşit olarak aktarılırken; lateral kompartmanda yükün neredeyse tamamen lateral menisküs tarafından aktarılır. Bu nedenle lateral total menisektomi sonrası gelişen artrozun şiddeti medialden daha fazladır.
Menisküs yaralanmalarının sıklığı
Futbolda en sık görülen yaralanmalar kas çekmeleridir. Ancak uzun süreli (4 hafta+) spora ara vermeyi gerektiren yaralanmalarda diz yaralanmaları birinci sırada yer alır (Walden M: Scand J Med Sci Sports 2005) . Diz yaralanmalarının 10 yıllık bir süre içinde 19,530 olguda incelendiği bir çalışmada en sık yaralanan dokunun % 20 ile ön çapraz bağ olduğu bulunmuştur. Bunu % 10 ile medial menisküs, % 8 ile iç yan bağ ve % 3.7 ile lateral menisküs izlemektedir (Majewski M: Knee 2006).
Oluş mekanizması
Sabit ayak üzerinde rotasyonel travma en sık görülen yaralanma şeklidir. Genellikle başka bir sporcu ile çarpışma ya da temas yoktur. Birlikte yan bağ ve çapraz bağ yaralanmaları olaya eşlik edebilir.
Bulgular
Akut dönemde Ani ağrı ile birlikte yırtılma hissi en belirgin yakınmadır. Damarlı bölgedeki yırtıklarda hemen hemartroz gelişirken avasküler bölgedeki yırtıklarda saatler içinde effüzyon ortaya çıkar. Dizde hareket kısıtlılığı vardır, bazen kilitli diz şeklinde karşımıza çıkabilir. Sporcu genellikle müsabakaya devam edemez.
Kronik dönemde ise, ağrı, effüzyon, takılma-kilitlenme gibi bulgular görülür. Birlikte çapraz bağ yaralanması varsa instabiliteye ait yakınmalar mevcuttur.
Tanı
Klinik muayenede en hassas test eklem çizgisi hassasiyeti duyarlılığıdır. Çeşitli serilerde doğruluğu %80- 90 arasında rapor edilmiştir. Lateral menisküs yırtıklarının tanısında medial tarafa göre daha hassastır. (Eren OT: Arthroscopy 2003). Birlikte ÖÇB lezyonu varsa tanısal değeri azalır (Akseki D: Acta Orthop Trauma Turc 2003). Tanıda kullanılan diğer testlerden Mc Murray testi ve Ege testi, menisküsü femur ve tibia kondilleri arasına sıkıştırarak ağrı uyandırma prensibine dayanır. Duyarlılıkları % 60-80 arasındadır. Aynı şekilde lateral tarfata mediale göre daha doğru sonuç verirler (Akseki D: Arthroscopy 2004, Brindle T: J Ath Train 2001).
Görüntüleme yöntemleri içinde manyetik rezonans görüntüleme altın standart olarak kabul edilir. Yırtığın yanında eşlik eden kıkırdak, kemik, bağ ve kapsüler yaralanmaların da tanısı MR ile mümkündür. Ancak cerrahiye karar verirken tek belirleyici MRG olmamalıdır. Asemptomatik sporcularda yapılan bir çalışmada sporcuların %50sinde menisküste anormal sinyal değişimleri saptanmıştır (Brunner MC, Invest Radiol 1989).
Futbola özgü yırtıklar
Futbol sırasında her çeşit menisküs yırtığı olmakla birlikte, futbolcularda sık görülen bir yırtık tipi tanımlanmıştır. Bunlar, lateral menisküs anterior boynuzunda, beyaz-beyaz bölgede longitudinal, çoğu zaman birden fazla yırtıktan oluşan lezyonlardır. Eklem çizgisi hassasiyeti ve Mc Murray testi duyarlı değildir ve MRG tanıya yardımcıdır
Menisküsler, diz ekleminde tibia platosu üzerinde yerleşmiş semi-sirküler fibro-kartilaj yapılardır. Medial menisküsün arka boynuzu daha geniştir ve öne doğru incelir. Lateral menisküs ise lateral kompartmanda daha geniş bir alanı kaplar ve medial menisküse göre daha hareketlidir. Bir zamanlar işe yaramaz artıklar olarak değerlendirilen menisküslerin günümüzde çok önemli işlevleri olduğu anlaşılmıştır. Bunlar:
Yük taşıma
Yük aktarılması
Eklem lubrikasyonu
Screw home mekanizmasına yardım
Ön çapraz bağ yokluğunda ikincil olarak ön-arka stabiliteye katkıdır.
Medial kompartman gelen yükler menisküs ve eklem kıkırdağı tarafından eşit olarak aktarılırken; lateral kompartmanda yükün neredeyse tamamen lateral menisküs tarafından aktarılır. Bu nedenle lateral total menisektomi sonrası gelişen artrozun şiddeti medialden daha fazladır.
Menisküs yaralanmalarının sıklığı
Futbolda en sık görülen yaralanmalar kas çekmeleridir. Ancak uzun süreli (4 hafta+) spora ara vermeyi gerektiren yaralanmalarda diz yaralanmaları birinci sırada yer alır (Walden M: Scand J Med Sci Sports 2005) . Diz yaralanmalarının 10 yıllık bir süre içinde 19,530 olguda incelendiği bir çalışmada en sık yaralanan dokunun % 20 ile ön çapraz bağ olduğu bulunmuştur. Bunu % 10 ile medial menisküs, % 8 ile iç yan bağ ve % 3.7 ile lateral menisküs izlemektedir (Majewski M: Knee 2006).
Oluş mekanizması
Sabit ayak üzerinde rotasyonel travma en sık görülen yaralanma şeklidir. Genellikle başka bir sporcu ile çarpışma ya da temas yoktur. Birlikte yan bağ ve çapraz bağ yaralanmaları olaya eşlik edebilir.
Bulgular
Akut dönemde Ani ağrı ile birlikte yırtılma hissi en belirgin yakınmadır. Damarlı bölgedeki yırtıklarda hemen hemartroz gelişirken avasküler bölgedeki yırtıklarda saatler içinde effüzyon ortaya çıkar. Dizde hareket kısıtlılığı vardır, bazen kilitli diz şeklinde karşımıza çıkabilir. Sporcu genellikle müsabakaya devam edemez.
Kronik dönemde ise, ağrı, effüzyon, takılma-kilitlenme gibi bulgular görülür. Birlikte çapraz bağ yaralanması varsa instabiliteye ait yakınmalar mevcuttur.
Tanı
Klinik muayenede en hassas test eklem çizgisi hassasiyeti duyarlılığıdır. Çeşitli serilerde doğruluğu %80- 90 arasında rapor edilmiştir. Lateral menisküs yırtıklarının tanısında medial tarafa göre daha hassastır. (Eren OT: Arthroscopy 2003). Birlikte ÖÇB lezyonu varsa tanısal değeri azalır (Akseki D: Acta Orthop Trauma Turc 2003). Tanıda kullanılan diğer testlerden Mc Murray testi ve Ege testi, menisküsü femur ve tibia kondilleri arasına sıkıştırarak ağrı uyandırma prensibine dayanır. Duyarlılıkları % 60-80 arasındadır. Aynı şekilde lateral tarfata mediale göre daha doğru sonuç verirler (Akseki D: Arthroscopy 2004, Brindle T: J Ath Train 2001).
Görüntüleme yöntemleri içinde manyetik rezonans görüntüleme altın standart olarak kabul edilir. Yırtığın yanında eşlik eden kıkırdak, kemik, bağ ve kapsüler yaralanmaların da tanısı MR ile mümkündür. Ancak cerrahiye karar verirken tek belirleyici MRG olmamalıdır. Asemptomatik sporcularda yapılan bir çalışmada sporcuların %50sinde menisküste anormal sinyal değişimleri saptanmıştır (Brunner MC, Invest Radiol 1989).
Futbola özgü yırtıklar
Futbol sırasında her çeşit menisküs yırtığı olmakla birlikte, futbolcularda sık görülen bir yırtık tipi tanımlanmıştır. Bunlar, lateral menisküs anterior boynuzunda, beyaz-beyaz bölgede longitudinal, çoğu zaman birden fazla yırtıktan oluşan lezyonlardır. Eklem çizgisi hassasiyeti ve Mc Murray testi duyarlı değildir ve MRG tanıya yardımcıdır