Neler yeni
MEGAForum - Teknoloji Forumu

Forum içeriğine ve tüm hizmetlerimize erişim sağlamak için foruma kayıt olmalı yada giriş yapmalısınız. Forum üye olmak tamamen ücretsizdir.

  • Web sitemizin içeriğine ve tüm hizmetlerimize erişim sağlamak için Web sitemize kayıt olmalı ya da giriş yapmalısınız. Web sitemize üye olmak tamamen ücretsizdir.
  • Sohbetokey.com ile canlı okey oynamaya ne dersin? Hem sohbet et, hem mobil okey oyna!
  • Soru mu? Sorun mu? ''Bir Sorum Var?'' sistemimiz aktiftir. Paylaşın beraber çözüm üretelim.

Yanardağ

KalbimdekiDeniz

O zaman bırak kurusun geceler..!
MFC Üyesi
Konum
İzmir
  • Üyelik Tarihi
    29 Eyl 2015
  • Mesajlar
    1,638
  • MFC Puanı
    94
YANARDAĞLAR

Yanardağlar , yeraltındaki ergimiş kayaların , kaya parçalarının ve gazların yerkabuğundaki açıklıklardan püskürdüğü oluşumlardır . Art arda olan püskürmeler sonucunda maddelerin üst üste yığılmasıyla ortaya çıkan yükseltiler de aynı biçimde adlandırılır . Yüzeye çıkan ergimiş durumdaki maddeler zamanla katılaşarak volkanik kayaları oluşturur . Depremler gibi yanardağların da çoğu levha sınırlarına yakın yerlerde bulunur . Öte yandan , nasıl ki , levha sınırlarına uzak yerlerde de zaman zaman deprem olursa , bazı yanardağlar da levhaların iç bölümlerinde bulunur .

Yayılma Sırtları:

Okyanus dibinde . İki levhanın birbirinden uzaklaşmakta olduğu sınırda , okyanus ortası sırtları ya da yayılma sırtları adı verilen yanardağlardan oluşan sıra dağlar vardır . Levha birbirinden ayrıldıklarında astenosfer üzerindeki basınç azalır . Bunun sonucunda , levha sınırının altında bulunan katı durumdaki minareler tanecikleri ergiyerek magmaya dönüşür . Yükselmeye başlayan yeni magmanın çoğu levha kenarlarında katılaşıp kalır , yüzeye ulaşan bölümü ise okyanus tabanında yanardağlar oluşturur .

Plastik Kayalar:

Bilim adamları , astenosferi genellikle “plastik” olarak tanımlarlar . Bunun nedeni , astenosferin büyük bir bölümün yumuşsak olmasına karşın , sıvıdan çok küçük miktarlarda magma bulunan katı mineral taneciklerinden oluştuğunu düşünüyorlar . Astenosferdeki sıcaklığın , minerallerin çoğunu ergitmeye yetecek kadar yüksek olmasına karşın , üsteki litosfer katmanın neden olduğu yoğun basınç bunu engeller .


Dalma-Batma Bölgesi Yanardağları:

Yanardağlar , iki levhanın çarpışması sonucu birinin diğeri altına daldığı levha sınırlarında oluşur . Dalan levha , 100-200 km derinlikte bulunan ve dalma-batma bölgesi adı verilen bölgede ergimeye başlar ve magmaya dönüşür . Bu magma , levhanın üzerinde biriken tortullar ve ergimiş durumdaki okyanusal litosferden oluşur . Magma , tortullarla birlikte yerin derinliklerine çekilen su içerir . Oluşan yeni magma , çatlaklardan geçerek yüzeye püskürür ve üstteki levhanın üzerinde yanardağların oluşuma yol açar . Bu çatlaklar , levhaların hareketi sonucunda oluşur . Üstteki levhanın okyanusal litosfer levhası olması durumunda , yanardağların su yüzeyinin üzerinde kalan bölümleri bir dizi volkanik ada oluşturur .



Magma:

Magma , ergimiş durumdaki değişik mineraller ve bazı mineral kristallerinde oluşan lapa benzeri , yoğun bir sıvıdır . Kıvamı , su ve buz kristalleri içeren yarı erimiş durumdaki kar gibidir . Bilim adamları , magmanın büyük çoğunluğunun astenosferde bulunmakla birlikte bir bölümünün de alt mantonun bazı bölgelerinde geldiğini düşünüyorlar .



Sıcak Noktalar:

Birçok yanardağın oluşumunun levha sınırlarındaki hareketle bağlantılı olmasına karşın bazıları bu sınırlara uzak yerlerde ortaya çıkabilir . Bu yanardağların ”sıcak noktalar” olarak adlandırılan olağanüstü sıcak bölgelerin varlığı sonucunda oluştukları düşünülüyor .

Bilim adamları , sıcak noktaların astenosfer ve alt mantoda bulunduğu varsayılıyor . Sıcak noktalarda , ısı akımlarının mantonun içinden geçerek yükseldiği tahmin ediliyor . Bu olağanüstü ısının basıncın etkisini ortadan kaldırılması sonucunda da magma oluşur . Yüzeye doğru çıkan magma , litosferden geçiş sırasında , yolunun üzerindeki kaya kütlelerini ergiterek kendisine yol açar . Magmanın yüzeye çıktığı yerlerde zamanla yanardağlar oluşur .

YANARDAĞ PÜSKÜRMELERİ:

Magmanın yerkabuğundan yükselerek yüzeye çıkmasına yanardağ püskürmesi adı verilir . Yanardağ bir kez oluştuktan sonra yeraltından magma geldiği sürece püskürmeler devam eder . İki püskürme arasında onlarca , yüzlerce , hatta binlerce yıl geçbilir .


Magma Yükselişi:

Astenosferdeki magma , ancak yeterince büyük bir “kabarcık”oluşturacak biçimde biriktiği zaman litosfere doğru yükselir . Magmanın yükselmesine yol açan süreç , bozuk bir musluktan suyun damlamasına ( ancak ters yönde ) benzer . Bozuk bir muslukta su sürekli biçimde musluğun ağzında birikir fakat damla halinde düşmesi ancak yeterli ağırlığa ulaşması ile gerçekleşir . Magma da yeraltında yeterli derecede biriktiğinde ve yoğunluğu çevresindeki kaya kütlelerinden daha düşük olduğunda yukarı doğru çıkmaya başlar . Çoğu yanardağın altında ( yerkabuğunun içinde ya da altında ) magmanın biriktiği bir magma odası vardır .

Yanardağın Altı:

Magma odası il yanardağın yüzeyi arasında kanal ya da baca olarak adlandırılan genişlemiş çatlaklar bulunur . Bunlar bir önceki patlamalardan arta kalan katılaşmış magma ile doludur . bazı yanardağlarda , magma odasından çıkan çok sayıda baca olmak ile birlikte bunların hepsi yüzeye ulaşmayabilir . Bir bacanın açıldığı yere ağız denir . Yanardağ ağızları yuvarlak ya da ince uzun biçimde olabilir . Bazı ağızlar , krater adı verilen derin çukurların içinde bulunur . Bir püskürme sırasında , magma , biriktiği magma odasından yüzeye çıkan bacalardan birinden geçerek , yanardağın tepesindeki ağıza ulaşır ve buradan dışarı fışkırır . Bazı durumlarda ise magma , yanardağın yamacındaki bir ağızdan çıkar .

Lav:

Püskürme sırasında yüzeye çıkan magma lav adını alır . Yanardağın yamaçlarından , lavdan oluşan bir nehir gibi akan lav akıntısının zaman soğuyup katılaşmasıyla volkanik kayalar oluşur . Çeşitli türlerde lav bulunmakla birlikte bunların tümü nerdeyse diğer mineral elementlerinin yanı sıra bir silisyum ve oksijen karışımı olan silisyum dioksit ( SiO2 ) içerir . Lavın yoğunluğu , içindeki silisyum dioksit oranına göre değişir . Yoğun olmayan lav bal kıvamındadır . Yoğun lav ise şekerlenmiş bal gibi koyu ve yapışkandır . Bir patlama sırasında yanardağdan farklı yoğunlukta lavlar püskürebilir .

Bir yanardağın biçimi , büyük oranda , lavın yoğunluna bağlıdır . Yoğun olmayan lav katılaşıncaya kadar daha geniş bir çevreye yayıldığından , bu Tür lavdan oluşan yanar dağların yamaçları yumuşak eğimli olur . Kalkan biçimli olarak tanımlanan Bu yanardağlar , çoğu zaman sıcak noktalar ve yayılma sırtlarında bulunur . Bu yanardağların lavı çoğunlukla bazalttan oluşur . Yoğun lav , yüksek oranda silisyum dioksit içerir ve genellikle dalma-batma bölgelerinin üzerindeki yanardağlardan püskürür . Çok koyu olduğu için ağızdan fazla uzaklaşmadan katılaşan bu lavın oluşturduğu yanardağlar çoğu zaman koni biçimindedir .



Püskürme Tipleri:

Yanardağın püskürmeleri , lavın çıkış biçimine göre sınıflandırılır . Bu da lavın yoğunluğuna ve lavın içerdiği gazların ne kadar kolaylıkla kurtulabilmelerine bağlıdır . Yoğun olmayan lavdan kolayca kurtulabilen gazlar , yoğun lavdan ancak büyük patlamalarla kurtulabilirler .

Magma , yüzeye yaklaştıkça üzerindeki basınç azalır ve tıpkı bir gazoz şişesinin kapağı açıldığı zaman basıncın azalması sonucu gazozun içinde hava kabarcıklarının oluşması gibi volkanik gazlar magmanın içinde küçük kabarcıklar oluşturur .


Farklı püskürme tipleri:

Hawaii tipi püskürmeler genellikle hafif şiddetedir . lavın çok akışkan olduğu ve içinde gazların kolayca kurtulduğu durumlarda bu tür püskürmeler olur . Kimi zaman magma , yanardağdan dışarı , bir fıskiyeden fışkıran su gibi çıkar .

Stromboli tipi püskürmeler , lavın biraz daha yoğun olması durumunda görülür . Sıkışmış gazlar , yanardağ ağzının çevresine sıvı halde lav kütlerinin fışkırmasına neden olan , küçük patlamalarla açığa çıkar .

Vulkona tipi püskürmeler , lavın daha yoğun olduğu durumlarda görülür . Sıkışmış gazlar gürültülü patlamalarla açığa çıkar ve yanardağın ağzına iri kaya parçaları ile çok miktarlarda volkanik kül püskürür .

Pilinius tipi püskürmeler , lavın çok yoğun olması durumunda görülür . Sıkışmış gazlar , çok büyük patlamalarla kurtulur . Yanardağın püskürmeleri sırasında büyük miktarlarda volkanik kül gökyüzüne fırlatılır .


LAVAKINTILARI , BLOKLAR VE BOMBALAR:

Püsküren bir yanardağdan akan lavlar , yolları yakıp yıkmasın karşın , çok ender olarak ölüm yada yaralanmalara yol açar . Bunun nedeni , lav akıntısının yavaş ilerlemesi ve insanların ondan kaçma olağanı bulabilmeleridir .

Pahoehoe ve aa , iki farklı lav akınsına Hawaii dilinde verilen adlardır . Bunlar birbirlerinden , volkanik gazların lavdan çıkış biçimiyle ayrılır .



Pahoehoe lav akıntıları:

Pahoehoe lav akıntılarının yüzeyi genellikle düz ya da hafif kırışık olur . Bu tür akıntıların koyu kıvamı değildir yani akışkandır . Lav soğumaya başladığında yüzeyinde düzgün kabuk oluşur . Lav akıntısının iç kısmı ergimiş durumda kalarak akmayı sürdürürken soğumakta olan yüzeyde zaman zaman halat benzeri kıvrımlar oluşturabilir .

Aa lav akıntıları:

Aa lav akıntılarında pürüzlü ve çatlaklı bir yüzeyi vardır . Bu akıntılar , daha yoğun lavdan oluşur ve pahoehoe lava kıyasla daha yavaş akar . Lav akarken , yüzeyi iri parçalar biçiminde kırılır ve içindeki gazlar açığa çıkar . Kırılan parçalar , sıvı durumu koruyan lav akıntısının iç kısmı ile birlikte sürüklenir .

Bir aa akıntısısın kenarları ve önü tank paletlerine benzer bir biçimde ilerler:Akıntının önündeki soğumuş parçalar dönerek lavın altına girer , ilerlemekte olan lav bunların üstünden geçer . Katılaşmış aa lavının yüzeyi pürüzlüdür ve yanmış kömür yığınlarını hatırlatır .



Yurdumuzdaki Yanardağlar

Ağrı Dağı

5 . 137

Ulu Doruk ( Reşko Doruğu ) Cilo Dağları

4 . 135

Suppa Durek , Cilo Dağları

4 . 060

Süphan Dağı

4 . 058

Kaçkar Dağı

3 . 932

Erciyes Dağı

3 . 917

Karaeğri Sivrisi , Cilo Dağları

3 . 900

Küçük Ağrı Dağı

3 . 896

Maunsell Sivrisi , Cilo Dağları

3 . 850

Samdi Dağı , Sat Dağları

3 . 810

Mordağ , Hakkari Dağları

3 . 807

Orta Dürek , Cilo Dağları

3 . 770

Demirkazık Doruğu , Ala dağlar

3 . 756

Karakülah Doruhu , Cilo Dağları

3 . 750

Kaldı Doruğu , Ala dağlar

3 . 748

Kızılkaya Doruğu , Ala dağlar

3 . 725

Emler Doruğu , Ala dağlar

3 . 720

Verçenik Doruğu , Rize Dağları

3 . 711

Koca Sarp , Ala dağlar

3570

Beş Parmak , Ala dağlar

3520

Medetsiz , Bolkarlar

3514

Direk taş , Ala dağlar

3510

Güzeller , Ala dağlar

3041
 
Üst Alt